|
دفتر صادق هدايت، قرار است متن اصيل و بدون سانسور آثار او را
منتشر كند.
جهانگير هدايت - بردارزاده صادق هدايت - در اين ارتباط گفت:
يك گروه كار برای مقايسه آثار اوليه هدايت با آنچه دراين سالها
از وی درايران انتشار يافته تشكيل شده است
. پس از اين بررسی متون اصلی تهيه شده و با تائيد
بازماندگان صادق هدايت منتشر خواهد شد. تائيد اين سری از آثار
هدايت در ابتدای كتاب و بصورت شناسنامه اثر درج خواهد شد، تا
بلكه از چاپ آثار سانسور شده و حتی گاه تحريف شده هدايت
جلوگيری شود.
نخستين اثر هدايت كه توسط اين گروه آماده انتشار شده “فوايد
گياه خواری”است. متن‌های “سه قطره
خون“، “سايه روشن“ و “علويه خانم“ نيز آماده شده‌اند؛ ولی هنوز
CD
آنها آماده نشده
است.
همچنين قرار است، بجای سالگرد خودكشی صادق هدايت، سالروز تولد
او در بهمن‌ماه
امسال
برگزار شود و در همين مراسم جوايز دوره سوم مسابقه داستان
نويسی "هدايت" نيز اهداء شود. البته به دليل همزمانی اين
سالروز با مراسم عزاداری ماه محرم، زمان و تاريخ مراسم چند روز
جا بجا خواهد شد."
هم در زمان شاه و هم در جمهوری اسلامی، بيشترين تبليغ و تاكيد
روی خودكشی هدايت و آن هم متاثر از رسيدن به فلسفه "پوچی” صورت
گرفته است و از اين پوچی هم، بيهودگی زندگی تبليغ شده است. اين
درحالی است كه هم آثار هدايت و هم شخصيت فردی و ادبی او بكلی
مغاير اين فلسفه و تبليغ است. نثر پرخاشگر و تند هدايت كه در
بسياری از داستان‌های اجتماعی او با طنزی تلخ آميخته بيانگر
اين واقعيت است. حاجی آقا، علويه خانم و ولنگاری، توپ مرواريد
و... نمونه‌های برجسته اين نثراند. آنها كه هم دوره هدايت
بوده و با او نشست و برخاست داشته اند نيز از اين روحيه مهاجم
او بسيار گفته و نقل كرده اند. اين كه او وقت و فرصت صرف چانه
زنی‌ها شبانه با اين و آن نمی كرد و دايره دوستانش را محدود
نگه ميداشت، پيش از آنكه ناشی از روحيه انزوا جوئی هدايت باشد،
ناشی از احترام و ارزشی بود كه او برای وقت خويش قائل بود. به
همين جهت است كه در سالهايی اندك، او به دانشی وسيع در علوم
سياسی، زبان شناسی، تكنيك داستان نويسی، ترجمه و تحقيق دست
يافت. ترجمه‌های او از زبان پهلوی و اوستائی و حتی آشنائی اش
با زبان سانسكريت، تسلط او بر فلسفه هندوستان، شناخت كامل از
دوران سياسی خود، تحقيق بی‌نظير او روی رباعيات خيام، اسلام
شناسی، نقاشی و طراحی او مويد اين نظر است. بعدها، اردشير محصص
بزرگترين طراح و كاريكاتوريست معاصر ايران كه با كمال تاسف
دوراز ميهن و گرفتار بيماری است، طرح‌های هدايت را پی گرفت و
آن را در حدی كه از محصص چهره‌ای جهانی ساخت تكامل بخشيد.
نمونه هائی از اين طرح‌های هدايت را در اين شماره پيك هفته
می‌آوريم. طرح هائی كه مانند نوشته‌های او در حاجی آقا، علويه
خانم و توپ مرواری... عمدتا عليه خرافات مذهبی و اختناق سياسی
است، و اتفاقا بی‌مهری حكومتی با هدايت نيز از همينجا ناشی
می‌شود، همانگونه كه سانسور و تحريف نوشته‌های او ريشه در همين
امر دارد. اين طرح‌ها را منتشر بايد كرد، تا نقاشی هدايت در آن
قلمكاری روی جلد بوف كور خلاصه نماند.
درجمهوری اسلامی جلال آل احمد را بر صدر نشاندند و خسی در
ميقات او را هديه‌ای آسمانی توصيف كردند، و از آن طرف هدايت را
گوشه گيری كه گويا خودكشی سرنوشت محتوم او بود. در حاليكه، نه
تنها در داستان نويسی و سياست شناسی امثال آل احمد فاصله‌ای
نجومی با هدايت دارند، بلكه آل احمد خود از آن مجموعه ايست كه
نثر شكسته و اجتماعی هدايت را پی گرفتند و تبديل به بخشی از
سبك نگارش خود كردند. همين است كه نه در زمان شاه و نه در
جمهوری اسلامی، نگفتند و نمی گويند كه صادق هدايت روزنامه
نويسی چيره دست نيز بود. همانگونه كه ميرجعفرپيشه وری، صدر
حكومت ملی آذربايجان نامش در جمع چيره دست ترين روزنامه نويسان
معاصر ايران ثبت است.
بخشی از شخصيت اجتماعی هدايت، فعاليت‌های سياسی اوست. نه تنها
در حد انديشه و اعتقاد، بلكه در امور سازمانی و تشكيلاتی نيز.
از نفوذ خود روی سپهبد رزم آراء كه شوهر خواهر او بود برای
نجات رهبران زندانی حزب توده ايران بارها استفاده كرد. از رزم
آراء خوشش می‌آمد زيرا افسری با شراف و پاك بود. سپهبدی كه در
يك توطئه انگليسی - امريكائی از ميان برداشته شد تا سلطنت و
محمدرضا شاه پهلوی بر اريكه قدرت بمانند. سرنوشتی كه در ابعادی
ديگر برای سرلشكر "صياد شيرازی” در جمهوری اسلامی و در سالهای
اصلاحات رقم زدند و با كمال تاسف هنوز نام او را ( شايد بدليل
نقشی كه در كردستان داشت) در ليست قربانيان قتل‌های زنجيره‌ای
ذكر نمی كنند.
|
 |
|
هدايت - علوی - نوشين - لرتا |
يورش نظامی ارتش شاه به جمهوری آذربايجان و شكست خونين اين
جنبش ملی، همان ضربه دردناكی بود كه بر
اميد هدايت وارد آمد. چند
سالی با اين زخم زيست و برخلاف آل احمد و خليل ملكی كه رفتند
دنبال حزب سازی و سياست بازی تلخ سرانجامی كه در تاريخ ثبت
است، او به خويشتن خويش پناه برد و روح و روان ضربه ديده خويش
را به پاريس برد. هدايت از جمله سرمقاله نويس‌های روزنامه
مردم، ارگان مركزی حزب توده ايران در سالهای پيش از يورش به
حكومت ملی آذربايجان و سالهای پيش از كودتاي28 مرداد بود.
اخيرا تحقيق ارزنده‌ای از سوی ناصر پاكدامن نويسنده و محقق
معاصر دراين ارتباط منتشر شده است كه مطابق آن، هدايت حداقل با
چهارنام مستعار
“رجبعلی خوش باور”، “راستگو”، “خداداد كلميری” و "امام قلی تهی
پا" برای روزنامه "مردم" مقاله می‌نوشته است. همچنين، تعدادی
از نوشته‌ها و ترجمه‌های وی بدون ذكر نام وی در اين روزنامه
منتشر شده است.
هدايت نه فقط از دوستان، بلكه از مريدان "نوشين" پايه گذار
تئاتر نوين در ايران بود. پس از آنكه به بهانه تيراندازی به
شاه جمعی از رهبران حزب توده ايران- از جمله عبدالحسين نوشين-
دستگير شده و خطر اعدام آنها می‌رفت، با كوشش بسيار و به كمك
سپهبد رزم آراء شوهر خواهش و برادر خود "تيمسار هدايت" توانست
پرونده نوشين را از ديگران جدا كند و همين جدائی، از نظر حقوقی
شرايطی را در پرونده اتهامی دستگير شدگان بوجود آورد كه بموجب
آن نتوانستند بيش از 10 سال زندان برای آنها حكم صادر كنند.
هدايت اينگونه در ميدان سياسی سالهای پر حادثه پيش از كودتای
28 مرداد ايستاد و بجای نق زدن و انشعاب درست كردن، درحاشيه
حرفه و هنر اصلی اش، هنر ياری رساندن به بنديان دوران عقب
نشينی را نيز فراموش نكرد. اينست ريشه آن تبليغاتی كه هم رژيم
شاه و هم در جمهوری اسلامی پيرامون "پوچی” و "ياس" هدايت
می‌شود. شد و اكنون نيز می‌شود تا انديشه ها، خوی آزادی طلب و
ارتجاع ستيز هدايت پنهان بماند.
صبح 19 فروردين 1330، سفارت شاهنشاهی در پاريس، با خيالی آسوده
و شايد با هدايتی كه از تهران شده بود، با خانه رحمت مقدم
مراغه‌ای كه او نيز در آن زمان در پاريس بود تماس تلفنی گرفت و
خبر خفگی هدايت بر اثر گاز را به او داد. رحمت مراغه‌ای در آن
سالها با مجلات داخلی كشور همكاری داشت و عكاسی نيز می‌دانست.
بعدا خود نيز در مجله سپيد و سياه اين ماجرا را شرح داد.
مراغه‌ای از خويشاوندان هدايت نيز بود. مراغه‌ای با دوربين خود
وارد آپارتمان هدايت شد و از فاجعه عكس گرفت. اين يگانه عكس
هائی است كه ساعاتی پس از مرگ هدايت در دست است. شايد پليس
فرانسه عكس‌های ديگری دراختيار داشته باشد، اما آنچه كه تاكنون
از هدايت در اتاق مرگ منتشر شده همان عكس هائی است كه رحمت
مراغه‌ای گرفته است.
البته به نوشته رحمت مراغه ای، شمار عكس‌ها بيشتر بوده، اما
اغلب آنها از بين رفته و تنها همين چند عكس باقی مانده است، كه
همان زمان نيز در مجله سپيد و سياه منتشر شد.
سرگذشت و سرنوشت رحمت مراغه‌ای نيز به حزب خلق مسلمان
آذربايجان در ابتدای تاسيس جمهوری اسلامی و آيت الله
شريعتمداری ختم شد. او بنيانگذار اين حزب شد و در سال انقلاب
56-57، از جمله فعالان انقلاب و 10 شب شعر كانون نويسندگان در
انستيتو گوته.
عكس ها از سايت
صادق هدايت -
http://www.sadeghhedayat.com
|
