ايرنا:

"سيد محمد خاتمی " روز يكشنبه در همايش بين‌المللی بزرگداشت سالگرد مشروطيت درتهران گفت:

ملت ايران در طول تاريخ پيروزي‌ها و شكست‌های فراوانی داشته است ، اما هيچگاه از خواست تاريخی خود كه استقلال، آزادی و پيشرفت بوده است، دست برنداشته و برنخواهد داشت.

خاتمی گفت: جدا شدن دين از آزادی و استقلال سبب مي‌شود مناديان چنين دينی ابتدا در ميان مردم منزوی شوند و سپس با شكست آنها خدای ناخواسته دين در صحنه شكست مي‌خورد.
 به‌شرط اين‌كه مردم‌سالاری را در وجهه ليبرال دمكراسی آن خلاصه نكنيم و همچنين دين را فقط در وجهه سنت گرای آن ناسازگار با آزادی و استقلال نبينيم.

در نهضت مشروطيت ، بخش قابل توجهی از علما و مراجع دينی با نهضت مشروطيت مخالف بودند و شايد صف مخالفان انبوه‌تر از صف موافقان بود.

در نهضت ملی شدن صنعت نفت نيز تا زمانيكه روحانيان و روشنفكران و سياستمداران در كنارهم بودند،ما شاهد فراگيری نهضت بوديم و در همان وقت هم بخش قابل توجهی از عالمان دينی با اين حركت مخالف بودند.

در جريان نهضت نفت، مخالفت‌های آشكار و اتهام‌های شديدی به كسانيكه در عرصه سياست برای استقلال و آزادی كشور تلاش مي‌كردند و خواستار يك نظام مردمی بودند  وارد مي‌شد و حتی نهاد رسمی و معتبر دين به رهبری مرجع بزرگوار حضرت آيت الله‌العظمی بروجردی نيز حداقل همراهی با نهضت مردمی ملی نداشت. از جمله در جريان ملی شدن نفت ، ايت الله بروجردی مي‌فرمايد " من در قضايايی كه وارد نباشم و آغاز و انجامش را ندانم و نتوانم پيش بينی كنم وارد نمي‌شوم.اين قضيه ملی شدن نفت را نمي‌دانم چيست و چه خواهد شد و آينده در دست چه كسی خواهد بود."  ايشان كناره‌گيری خود را از اين جريان كه هم روحانيان خوشنام و هم سياستمداران خوشنامی در صدر آن بودند ، اعلام می كند.

اما ايشان مي‌فرمايد كه "روحانيت به هيچ وجه نبايد با اين حركت مخالفت كند كه اگر با اين حركت مردمی مخالفت كند و اين حركت ناكام بماند در تاريخ ثبت خواهد شد كه روحانيت سبب اين كار شد." خاتمی همچنين به مخالفت‌هايی كه از سوی برخی عالمان‌با حركت آيت الله خمينی در جريان مبارزات و پيروزی انقلاب اسلامی صورت مي‌گرفت اشاره كرد و گفت :

در جريان انقلاب اسلامی ، برخلاف ظاهر كه تنها يك مرجع عالي‌مقام مثل امام با آن همه مبارزات و ‪ ۱۵سال تبعيد و سالها روشنگری و بيدارگری و با استقبال عظيم مردم موجب سرنگونی رژيم شاه شد

، خيال مي‌كنيم كل نهاد دين پشت اين جريان بوده است ؟

 جوانان ديروز مي‌دانند كه بخش قابل توجهی از روحانيان به شدت مخالف حركت حضرت امام(ره) و شخص ايشان بودند.  امام مي‌فرمايد " در شروع مبارزات اسلامی اگر مي‌خواستی بگويی شاه خائن است ، بلافاصله جواب مي‌شنيدی كه شاه شيعه است ، عده‌ای مقدس نمای واپسگرا همه چيز را حرام مي‌دانستند و هيچ كس قدرت اين را نداشت كه در مقابل آنان قد علم كند."
 امام مي‌فرمايد " خون دلی كه پدر پيرتان ازاين دسته‌خورده است ، هرگز از فشارها و سختي‌های ديگران نخورده است. "

 رييس جمهوری در ادامه سخنانش با اشاره به مخالفت‌هايی كه از سوی صاحب منصبان دينی با سه حركت مشروطيت ، ملی شدن صنعت نفت و انقلاب اسلامی صورت گرفت ، گفت :

 با توجه به اين مخالفت‌ها ، چگونه مي‌توان ادعا كرد كه دين عامل فراگيری اين نضهت‌ها بوده است؟  علاوه بر دين ، يك خواستی در پی دو قرن اخير و از زمان آشنايی بيشتر جامعه اسلامی با جامعه غربی درمتن جان ايرانی شروع به نشر و نما كرد.  خواست تبلور يافته ملت ايران در طی دو قرن گذشته كه در طول زمان قوام و دوام يافته است ، عبارت از آزادی و استقلال و پيشرفت است .
 مردم ما از استبداد و حكومت‌های خودكامه به تنگ آمده بودند و يك حكومت مردمی آزاد كه شرط آن آزادی است ، مي‌خواستند.  از سوی ديگر به خاطر رنج ، حقارت و تحقيری كه از سلطه اجانب بر ملت تحميل شده بود،مردم ما خواستار " استقلال " بودند و غرور ملت ايران توسط سلطه اجانب پايمال شده بود.  همچنين ، ايرانی كه در طول تاريخ آفريننده تمدن بوده‌است، ، به خاطر سلطه استبداد دچار عقب ماندگی مزمن شده بود و به همين خاطر ملت ايران در طول تاريخ خواستار پيشرفت بوده است .
 در چنين شرايطی وقتی دين به صحنه مي‌آيد - البته آن بينشی و قرائتی از دين كه با آزادی ، استقلال و پيشرفت مناسبت دارد - سبب مي‌شود كه اين باور تقويت شود.
خاتمی با اشاره به فشارهايی كه از سوی سه دسته " سنت پرستان "،" غرب پرستان "و" اصلاح گرا " با اين قرائت از دين صورت گرفت ، گفت : پرستش در بينش ما فقط شايسته خداست ، هرچيز ديگر پرستيده شود ، بت است چه سنت باشد و چه غرب . سنت را بايد شناخت و به آن احترام گذاشت چنانكه غرب را بايد شناخت و به آن احترام گذاشت، اما هردو اينها قابل نقد هستند.  ما در طول تاريخ دچار گروههای سنت پرست و غرب پرست بوده‌ايم و آنچه كه مظلوم مانده است شناخت درست سنت و غرب بوده است.