«واژه
نامك»، فرهنگ واژههای دشوار شاهنامه، نوشته
زنده ياد
عبدالحسين
نوشين پس از سالها با ويرايش جديد و 80 واژه تازه منتشر شد.
در اين فرهنگ، مجموعهايست
از
معانی
واژههای دشوار «شاهنامه»،
كه تنها
شامل نامهای خاص «شاهنامه» نيست؛
بلكه
بجای آن بسياری كلمات مركب يا
عبارات دور از ذهن
نيز
شرح داده شده است. همچنين معنی مجازی واژهها بيان شده و
بسياری از كنايهها
نيز
آورده شده است.
در اين فرهنگ، در آوردن شاهد به يك بيت قناعت
نشده، بلكه هرجا لازم بوده است، چند بيت از «فردوسي» و سخنوران
ديگر، شاهد آورده
شده است تا معنای اصلی واژه نمايان شود.
«فرهنگ
واژههای دشوار شاهنامه» بر پايه پنج نسخه
معتبر «شاهنامه» يعنی نسخه خطی موزه بريتانيا، نسخه خطی
كتابخانه عمومی لنينگراد،
نسخه خطی قاهره، نسخه خطی دانشكده خاورشناسی فرهنگستان علوم
شوروی و نسخه خطی دانشكده خاورشناسی، تدوين شده است.
"واژه نامك"
20 سال پيش توسط
از سوی انتشارات
دنيا منتشر شد
و اكنون
با ويرايشی جديد و افزودن واژههايی تازه توسط انتشارات معين
باز انتشار يافته است.
"واژه نامك" بخشی از كار بزرگی است كه عبدالحسين نوشين، پدر
تئاتر نوين ايران، در سالها مهاجرت سياسی اجباری در اتحاد
شوروی سابق روی شاهنامه فرودسی انجام داد و يكی از معتبر ترين
نسخه های شاهنامه را به همراه همين "واژه نامك" در اتحاد شوروی
منتشر كرد.
نوشين نيز از جمله قربانيان نظام شاهنشاهی بود كه به ناچار و
برای سر در نيآوردن از زندان های شاه جلای وطن كرد. پس از او
جمع ديگری از بازيگران و چهره های برجسته تئاتر ايران نظير حسن
خيرخواه و عباس شباويز نيز از چنگ كودتاچيان 28 مرداد گريختند
و به مهاجرت كشورهای سوسياليستی وقت رفتند. نوشين در سال 1350
به درود حيات گفت و اين درحالی است كه هم در دانشگاه معتبر
مسكو و هم در دانشگاه برلين نام و تصويرهای او بخشی از اعتبار
اين دانشگاه هاست.
عبدالحسين نوشين ميان سالهاى 1280 و 1285 در مشهد
زاده شد. پدرش - محمدباقر نوشين - معروف به «سلطانالواعظين»
روحانی و
اهل منبر بود و صوتى
خوش داشت. نوشين، پدر و مادر را با فاصلهاى اندك، در همان
نخستين ماههاى زندگى از
دست داد و در تهران نزد مادربزرگش بزرگ شد.
پس از دوران ابتدايى، در مدارس
فرانسوى
ادامه
تحصيل
داد
و به هنگام دريافت ديپلم، نامش در فهرست يكصدنفره محصلان
اعزامى به خارج ثبت شد. در فرانسه، با آنكه قرار بود، تاريخ و
جغرافيا بخواند، به
«تولوز»
رفت و در مدرسه تئاتر نام نوشت و از همينرو هزينه تحصيلىاش
قطع شد و به
ايران بازگشت.
او چند سال بعد، با عرضه يكى دو نمايش و انتشار يك
فرهنگ فارسى- فرانسه، مبلغی فراهم كرد و دوباره به اروپا
بازگشت.
پس از بازگشت از اين
سفر بود كه كار جدى نمايشى خود را آغاز كرد. برگزارى هزاره
فردوسى با حضور
ايرانشناسان غربى، فرصت خوبی براى نوشين فراهم آورد و توانست
سه نمايشنامه را با
الهام از شاهنامه، در برابر آنان روى صحنه ببرد. در همين سال
با همكاری همسرش
"لورتا"،
تئاتر «فردوسي» را بنياد نهاد.
نوشين سفر ديگرى هم به اروپا داشت. در آغاز در
جشنواره تئاتر مسكو شركت كرد و بعد، در آستانه جنگ جهانى دوم
رهسپار فرانسه شد و
تحصيلات خود را در زمينه تئاتر، زبان و ادبيات فرانسه ادامه
داد. فعاليتهای سياسي(عضويت
در حزب توده ايران)
برای او، زندان و تبعيد و فرار را در سال هاى بعد در پی داشت.
با باز شدن فضاى فرهنگى، نوشين نيز زمينههاى
هموارترى براى عرضه نمايشهاى خود پيدا كرد و گامهاى بلندی در
آشنايى جامعه ايران
با تئاتر جهانى برداشت. اما با تيراندازى به شاه
در سال 1327،
كار يكسره شده و نوشين
يكبار ديگر همراه با گروهى از همانديشان خود به زندان افتاد.
از
همان زندان،
توسط
همسرش
كه ملاقات هفتگی به او داشت
گروه تئاترى خود را در اجراى نمايشنامهها
هدايت كرد. او
از جمله رهبران و كادرهای حزب توده ايران بود كه از زندان قصد
گريختند. نوشين پس از فرار از زندان راهی اتحاد شوروی وقت شد.
در
مسكو
به تصحيح شاهنامه در هشت جلد و فراهم
آوردن واژهنامه دقيقى براى آن و ترجمه بسياری از قصهها و
نمايشنامههاى برجسته
جهانى
مشغول شد و
از دانشكده ادبيات
دانشگاه
مسكو درجه دكترا
دريافت كرد. نوشين در ابتدای سال 1350 درگذشت. |