سخنرانی محمد خاتمی در مراسم سالگرد دوم خرداد
دوم خرداد 76
يگانه انتخابات رقابتی  
درجمهوری اسلامی بود
دوم خرداد توانست همه تهديدها را كه در آن زمان فراوان بود
و هنوز هم هست به فرصت تبديل كند
تلاش ما اين بود که اعمال قدرت عليه رای مردم نشود و از خودكامگی و رفتار دلبخواهی آنكه قدرت را در دست دارد جلوگيری شود. آيا شگفت نيست كه در ايران دولت مدافع تشكل‌ها و آزادی رای مردم باشد؟ و احيانا آنها كه بايد مدافع حق مردم باشند با اعمال روش‌های قيم‌مآبانه نظارت كنند.

برنامه های دهمين سالگرد دوم خرداد از سوی بنياد آزادی، رشد و آبادانی ايران (باران)، طی مراسم با حضور محمد خاتمی آغاز شد.

در اين مراسم علاوه بر محمد خاتمی، مجيد انصاری، محمدعلی ابطحی، مصطفی تاج‌زاده، محمود دعايی، صادق خرازی، مرتضی حاجی، احمد بورقانی، موسوی لاری، فاطمه راكعی، الهه كولايی، سيد صفدر حسينی، علی محمد حاضری، محسن موسوی تبريزی، گرامی مقدم، قدرت عليخانی و... حضور داشتند.

محمد خاتمی، با سلام به حاضران و همه ملت ايران و كسانی كه دلشان به عشق رهايی و سعادت انسان می‌تپد، گفت:

انصاف اين است كه اگر نگوييم انتخابات دوم خرداد، تنها انتخابات (البته در عرصه رياست‌جمهوری كه مهم‌ترين قوه را در يك نظام دموكراتيك به عهده می‌گيرد) بود، می‌توانيم بگوييم تقريبا تنها انتخاب رقابتی جدی بود؛ رقابتی سخت و نفس‌گير، و آن‌چه حاصل شد برخلاف انتظار يا تحليلی بود كه خيلی‌ها داشتند. در دوم خرداد اگر آرا به هم نزديك بود اين معناداری وجود نداشت و يا اگر اين دو انتخابات دو مرحله‌ای می‌شد و رای در 15 درصد مشخص می‌شد، معناداری نداشت؛ اما ترديدی نيست كه در دوم خرداد يك روش، يك بينش و يك منش انتخاب شد؛ اما اين‌كه توانسته است خواسته‌های مردم را برآورد يا نه، مساله ديگری‌است. 

انتخابات دوم خرداد را «مظهر اتحاد ملی" بود. جز خود انقلاب كه شاهد اتحاد عجيبی در آن بوديم كه جهان را شگفت‌زده كرد، در ساير مسائل سياسی بدون هيچ تعصبی بايد بگويم هيچ‌گاه مانند دوم خرداد صاحب اتحاد ملی نبوديم. همه مردم، همه طبقات و به ويژه نسل جوانی كه حتی انقلاب را درك نكرده بود، در اين حماسه شركت كرد؛ اتحادی كه با هر ديدی به آن نگاه كنيم، نمی‌توانيم آن را ناديده بگيريم. 

دوم خرداد توانست همه تهديدها را كه در آن زمان فراوان بود و هنوز هم هست به فرصت تبديل كند. من در اينجا درصدد بيان دستاوردهای اقتصادی، امنيتی، آزادی و پيشرفت كشور و دستاوردهای بين‌المللی حاصل از دوم خرداد نيستم و البته نمی‌خواهم بگويم اين حادثه عزت مردم ايران را در جهان بالا برد يا نه و نمی‌خواهم بگويم در اين جريان، ملت ايران چهره قاطع خود را نشان داد يا خير. خوش هم ندارم در اين مورد صحبت كنم، البته مقايسه دستاوردهای دوم خرداد با قبل و بعد از آن كار سختی نيست. 

اصلاحات ميان سنت‌پرستی و سنت‌ستيزی به يك تفكر مدون نياز دارد و متاسفانه برخی از تحليل‌ها به اين تشتت و داوری‌ها می‌افزايد. 

من ادعا می‌كنم و می‌توانم ثابت كنم كه دارای بابرنامه‌ترين دولت بعد از انقلاب بوده‌ام و منسجم‌ترين و سنجيده‌ترين و كارشناسانه‌ترين برنامه‌ها در بعد از انقلاب، در دولت‌های حاصل دوم خرداد بود.  البته اين امر به اين معنا نيست كه اين برنامه‌ها هيچ عيبی نداشت اما همه نيازها و اولويت‌های جامعه در اين برنامه‌ها لحاظ شده بود و تلاش شد بدون كمترين نقصی انجام شود؛ گرچه كدام كار بشری است كه بدون نقص باشد؟ 

ملت ايران خواستار مردم‌سالاری سازگار با اسلام بود و انتخابات هم بستر مردم‌سالاری است و راز و رمز مردم‌سالاری نيز بسته به برگزاری انتخابات است. 

اگر در يك جامعه، انتخابات امر تشريفاتی شد اما ملت حقيقتا خواستار مردم‌سالاری بود، بايد نگران بود. از ديگر ويژگی‌های حاصل انتخاب مردم ايران در دوم خرداد كه يك حادثه شگفت‌انگيز و بی‌سابقه يا كم‌سابقه در جهان بود اين است كه در اين كشور، دولت (قوه اجرايی) مدافع و طرفدار آزادی بود و در همه صحنه‌ها برای حفاظت از رای مردم و جلوگيری از شيوه‌های ديكتاتورمنشانه در صحنه بود و نظارت داشت. 

نظارت يعنی برای فراهم‌آوردن فضای آزادی برای انتخاب مردم و جلوگيری از اينكه اعمال قدرت عليه رای مردم نشود و از خودكامگی و رفتار دلبخواهی آنكه قدرت را در دست دارد جلوگيری شود. آيا شگفت نيست كه در ايران دولت مدافع تشكل‌ها و آزادی رای مردم باشد؟ و احيانا آنها كه بايد مدافع حق مردم باشند با اعمال روش‌های قيم‌مآبانه نظارت كنند. اين يك مشكل است كه بايد به آن دقت شود. 

اگر حزب در كشور نباشد نمی‌شود يك برنامه سنجيده عقلانی را به مردم رساند و البته اگر برنامه باشد و زمينه انتقال آن فراهم نباشد، مشكل پيش می‌آيد. در كشور ما ، بعضا احزاب، مزاحم تلقی می‌شوند.