این حادثه ای است به بزرگی علم، به بزرگی شعور آدمی، به بزرگی خواستن برای دانستن. امروز ساعت ده و نیم به وقت اروپای مرکزی، بشر گامی بزرگ برداشت برای نزدیک شدن به پاسخ مادر. پاسخ به سئوالی ازلی. از کجا آمده ام، آمدنم بهر چه بود.

هیچ نتوان گفت از هیجان این لحظه. انگار میلیاردها سال و میلیون ها میلیارد انسان که از درون وجودشان این سئوال برآمده بود که کی و از کجا آمده ایم، دعوت داشتند برای تماشا. اگر از اولیا بودند یا از عارفان، از اهل علم یا از طایفه کلام، اگر مردمانی ساده بودند یا فیلسوفانی خردمند، اصلا شاعرانی بودند که می توانستند عطش های بشری را در کلماتی مختصر کنند.

چندان که خبر رسید ذره در تونل به گردش افتاد، انگار هر که و از هر کجا، بگو هر گوشه تاریخ دانائی به تماشا زنده شده، این جا نه به تائید نظر حل معما می کنند، نه عارف از پرتو می راز نهانی می داند، بلکه علم و تجربه است و گروهی دانشمندان ساده پیراهن از شلوار جین به در آمده، با کفشی راحتی، نه تبختری علمی در آن ها، و نه قائل به فضلیتی برای خود. اما من فارسی زبان بایدم گفت دامن همت به کمر زده اند. که این خود تصویر انسان پیشینی است که اگر می خواست حرکتی کند باید همتی می کرد و اول دامن قبا و عبا را به شال کمر می بست و پشت گیوه را هم بر می کشید ورنه گرفتار همان لخ لخ باستانی مانده بود.

اما ساخته است انسان، چه ساختنی. در تونلی 27 کیلومتری زیر مرز سوئیس و فرانسه ده هزار بلکه بیش تر، دانشی مردمان امکان این یافته اند که هر کدام گوشه ای از نظم جادوئی را گرفته و تافته اند و بافته اند. مهم این است که ننشسته اند بر لب جو به تماشای گذر عمر و قناعت نکرده اند به تماشا. بلکه برخاسته اند، رفته اند و پنج سال گفته اند و گفته اند . ساخته اند و بازساخته اند. نه قصدشان ساخت موشکی بوده و نه ماهواره ای، نه تجارتی. بلکه ساختن ماشینی که سئوالی فلسفی را پاسخ گوید. سئوالی که از عرفان برآمده به فلسفه، از آن جا به فیزیک. و دیگر بگیر و برو. همه علوم حاضر دست در دست و چند هزار این سو و آن سوی جهان در کار. اینترنت در لحظه نامه رسان آن ها، و چه نظمی و چه هماهنگ زیستن و ساختنی. و چه آهنگی.

پیشنهادم و پیشنهاد موکدم این است که همان کنید که من به سفارش ابراهیم گلستان کردم که در بستر بیماری شنیده بود برنامه چهارم رادیو بی بی سی را و از آن جا لینک ها را دنبال کردم تا شمه ای یا بهتر بگویم پرتوی از آن چه کرده اند به مشامم برسد.

تا ضایع نکرده باشیم حق گذشتگان را، بایدمان گفت ماشین ذره و این جست و جو گر ازل، به دنبال خط ذهنی استفن هاوکینز می خواهد به راز و رمز آن لحظه ای پی ببرد که حافظ ناشینده پند چنین ساده و مختصرش کرده است

در ازل پرتو حسنت ز تجلی دم زد

عشق پیدا شد و آتش به همه عالم زد