نان به یک نرخ نمی ماند در این بازار
آدمی نیز به یک ارج و بها
در جوانی پدرم
سنگک یک من یک شاهی بر خوانش بود  
و چه شب ها که به شوق
پاسداری می داد
بر در مجلس شورا تا صبح
تا که مشروطه نیفتد به کف استبداد
سیاوش کسرایی

14 مرداد سالگرد انقلاب مشروطه است. باز آشنائی با آن انقلاب یک وظیفه است. انقلاب مشروطه ضربه شکننده ای بر استبداد سلطنتی فئودالی ایران وارد آورد و فروپاشی جامعه سنتی و تحول بنیادی آن را آغاز نهاد. وقتی از انقلاب مشروطه ایران سخن می گوئیم باید قبل از همه به جنبه ضد استبدادی آن توجه کنیم.

انقلاب مشروطه از نظر تاریخی با انقلاب های سرمایه داری گذشته تفاوت داشت و انقلابی بود که از بیداری آسیا و پیدایش جنبش های رهائی بخش خبر می داد. انقلاب مشروطه ایران انقلابی بود که قدرت حاکمه را به مردم تحویل داد.

امروز شاید اهمیت کاری که انقلاب مشروطه ایران کرد از نظرها دور بماند و عده ای به این جانب مسئله توجه کنند که انقلاب مشروطه پیگیر نبود و سلطنت را به طور کامل محو نکرد. اما بر عناصر آگاه فرض است که اهمیت ضربه وارده به استبداد را در انقلاب مشروطه درک کنند.

در این انقلاب برای اولین بار در یک کشور آسیایی اعلام گردید که قدرت حاکمه از آن مردم است. واگذاری قدرت به مردم و ثبت این دستاورد بزرگ در قانون اساسی ایران که «همه قوای مملکت ناشی از ملت است» یکی از بزرگترین دستاوردهای سیاسی مردم ایران طی تاریخ چندین هزار ساله آن است.

انقلاب مشروطه نه تنها قدرت حاکمه را به مردم سپرد، بلکه آزادی های سیاسی لازم برای اعمال این قدرت را وارد حقوق قانونی کرد. موافق قانون اساسی ایران مردم آزادی بیان، آزادی قلم، آزادی عقیده و آزادی اجتماع به دست آوردند. تردیدی نیست که نوشتن حقی در قانون به معنای وجود واقعی آن حق نیست، ولی انقلاب مشروطه این آزادی ها را در حد بسیار زیادی در عمل تامین کرد و انقلابیون مشروطه خواه سال ها با نثار جان خویش به پاس این آزادی ها ایستادند.

انقلاب مشروطه ایران آغاز نوسازی کشور بود. اگر این انقلاب پیش می‌رفت میهن ما می توانست در همان آغاز قرن بیستم بندهای فئودالیسم را بگسلد و به سوی صنعتی شدن گام بردارد اما انقلاب مشروطه ایران با دخالت مستقیم انگلیس و عناصر داخلی متوقف شد.

(نقل از فرهنگ توسعه)