|
عباس عبدی، عضو شورای سربیری روزنامه سلام از جانب روزنامه "شهروند" با سعید
حجاریان مشاور خاتمی و تئوری پرداز دوران اصلاحات، یک
مصاحبه مشروح در باره اوضاع سیاسی کشور، انتخابات آینده
ریاست جمهوری و بویژه رشد نارضائی مردم و ناتوانی دولت
کنونی کرده است. این گفتگو تا حدودی شبیه مناظره نیز هست،
چرا که دیدگاه های آنها در تمامی زمینه ها با یکدیگر یکسان
نیست. دراین گفتگو تنوع مسائلی که مطرح شده بسیار است و
برخی سئوال و جواب ها نیز چنان کشدار که خواننده می تواند
حضور ذهن خود را نسبت به گرهی ترین مسائلی که طرح شده از
دست بدهد. به همین دلیل، این مصاحبه را با دقت
دوبار خواندیم و خلاصه و چکیده گرهی ترین مسائلی که در آن
مطرح شد را بیرون کشیدیم تا دقیق تر و روشن تر معلوم شود
این دو نسبت به اوضاع کنونی و آینده جمهوری اسلامی چگونه
می اندیشند.
عبدی: مدتی است که در خیابان، کسانی که احیانا من را می شناسند
بعد از سلام و علیک می پرسند «آخرش چه می شود؟»
حجاریان: از من هم این سئوال به کرات پرسیده می شود. همین موج
است که گرایش های انتظار به موعود را دامن زده است. بعضی ها به
امید یک دست غیب هستند. برخی دیگر امید دارند که در انتخابات
بعدی یک کاندیدایی پیدا شود که وضعیت را تغییر دهد. مشکل از
اینجا ناشی می شود که همه چیز به معیشت مردم گره خورده است.
مردم منتظر هستند که فشارهای معیشتی کمتر شود اما هر روز با
افزایش آن مواجه هستند. نهایتا هم فشار معیشتی است که مردم را
وامی دارد تا بپرسند چه می شود؟ از طرف دیگر دولت هم پیشتر
وعده هایی را داده بود که هنوز محقق نشده و نوعی حرمان و عسرت
را دامن زده است. بخشی هم به احساس ناامنی مربوط می شود. مردم
از آینده خود هیچ تصویری ندارند و احساس ناامنی می کنند.
درواقع به قول فرنگی ها اکنون "سیستم غارت" وجود دارد. وقتی
فرد در معرض غارت قرار می گیرد، به دنبال یک مامن می گردد.
اینجاست که شرایط برای ظهور یک
مستبد فاشیست مهیا می شود. البته دولت کنونی نه
توان تامین امنیت را دارد و نه توان کنترل تورم را. وضعیت
کنونی ما حاکم شدن نوعی هرج و مرج است. اوضاع حسین قلی خانی
است.
عبدی: چه سناریوهایی را برای آینده کوتاه مدت 3 و 4 ساله جامعه
پیش بینی می کنید؟
حجاریان: دولت دارد متلاشی می شود. کابینه ازهم پاشیده است. به
قول همایون کاتوزیان دولت
کلنگی شده است. اکنون چند ماه از سال گذشته ولی هنوز مشخص نیست
که چند درصد به حقوق ها اضافه شده و یا بهره بانکی چقدر شده
است. اصلا چشم اندازی برای
آینده وجود ندارد. در این شرایط دیگر سنگ روی سنگ بند نمی شود.
این از علایم آخرالزمان است. گویی در هاویه افتاده ایم.
چشم انداز تاریک است. درآمدهای نفتی هم این مسئله را تشدید
کرده است. دچار نوعی بی آیندگی شده ایم.
عبدی: حال به عنوان یک ناظر ایرانی و نه یک فعال سیاسی در
کوتاه مدت که منظور از کوتاه مدت هم یک دوره چرخش قدرت 3 یا 4
سال است، چند سناریو را در این کشور محتمل می دانی؟
حجاریان:
معمولا در این شرایط محتمل ترین گزینه، تصور وضعیت موجود است.
باید ببینیم که چه عواملی باعث تغییر می شود. زمانی مردم مثلا
در اعتراض به افزایش کرایه در اسلامشهر شورش می کنند اما این
شلوغی فایده ای ندارد. اینها عوامل گذرایی است که رفع آن برای
حکومت مشکلی ندارد.
می گویند که اگر ائتلافی جامع از نیروهای اصلاح طلب تشکیل شود
و بخشی از راست هم حضور داشته باشد، امکان تغییر وجود دارد.
ببینید! مراجع و ائمه جمعه از طرف مردم تحت فشار هستند. از آن
طرف آقای هاشمی هم تمامی روحانیون
سنتی از واعظ طبسی گرفته تا مهدوی کنی را با این هدف که در
انتخابات آینده وضعیت به هم بخورد جمع کرده است.
خود دولت گفته که سال سختی را درپیش داریم. مشخص نیست که وضعیت
در آخر سال چگونه خواهد بود. شاید آن زمان مطالبات گسترده ای
مطرح شود.
مقدار زیادی از پول نفت خرج سوبسید شده است. اوضاع امروز ما
شبیه شرایط بعد از انقلاب 1905 روسیه است که نخست وزیر نظام
تزاری اصلاحات ارضی اعلام کرد و با این اقدام طبقه متوسط را به
نفع طبقه پائین قربانی کرد. سیاست های این دولت هم این است که
تا می تواند حاشیه را برای خود داشته باشد و طبقه متوسط را
قربانی این سیاست کند. با این اقدام ثبات خود را حفظ می کند.
عبدی: دراین حالت دولت چگونه می تواند پس از قربانی کردن طبقه
متوسط، وضعیت را ثبات دهد؟
حجاریان:در جامعه طبقه ای داریم به نام "لمپن پرولتاریا".
اینها حاشیه نشین ها و اقشاری هستند که هنوز ماقبل جامعه صنعتی
زندگی می کنند. دولت تلاش دارد تا این طبقات را با خود همراه
داشته باشد چرا که تصور می کند درنهایت هم همین طبقات از
موجودیت او دفاع خواهند کرد.
عبدی: این نوع مدافعان تنها به درد شرایط ویژه می خورد. در شرایط
غیرجنگی و غیرویژه که چنین مدافعانی به کار نمی آید.
حجاریان: آنها معتقدند که آمریکا
درنهایت به ایران ضربه خواهد زد. مثلا ممکن است در داخل، حادثه
ای شبیه 18 تیر یا دوم خرداد اتفاق بیافتد و یا در منطقه
متحدان امریکا به ایران ضربه بزنند. پس اعتقاد دارند که باید
برای حفظ خود منابع را تخصیص دهند، حال اگر صنعت نابود شد هم
مهم نیست. ببینید چقدر خرج هیات ها می شود. من پریشب در راه
منزل دیدم که حجت الاسلام پورچلوئی
یکی از اعضای تیم ترور خودم، یک هیات بزرگ زده و کلی مردم را
جمع کرده است.
عبدی: بد نبود خودت هم می رفتی داخل هیات (خنده)
حجاریان: بله! با خودم گفتم چقدر جالب است. به من گفتند جانباز
70 درصد هستی، اما هم از دانشگاه اخراج شدم و هم حقوقم قطع شد.
منظورم اینست که در تخصیص منابع، پول را جایی هزینه می کنند که
می دانند مدافع نهایی آنها خواهند بود.
درباره عامل خارجی گفته می شود که تا وقتی بوش سرکار است،
اتفاقی نخواهد افتاد. من هم معتقدم که بوش به دلیل مسئله هسته
ای اقدامی نخواهد کرد. اما امکان دارد که به خاطر عراق یا
داستانی مثل ملوانان انگلیسی اقدامی انجام دهد.
عبدی: ممکن است هر اتفاقی بیافتد اما اکنون مذاکرات اسرائیل و
سوریه اطمینانی را در جهت ثبات نسبی منطقه به آمریکا می دهد.
در داستان لبنان هم مهم این نیست که چه توافقی حاصل می شود مهم
این است که هرکسی که زیر قرارداد بزند بازنده است. به هرحال
بهانه پیدا کردن در عالم سیاست خیلی سخت نیست. آیا گمان نمی
کنید که پس از حل کردن این دو بحران، ممکن است مشکلات ما با
عامل خارجی تا چند ماه دیگر افزایش یابد؟
حجاریان: بله، آنها دنبال همین هستند. لبنان که حل شد. عراق هم
که قرارداد را امضا کند حل می شود. در بحران سوریه هم که می
خواهند جولان را منطقه غیرنظامی و تبدیل به پارک کنند تا عربها
و یهودی ها در آن بگردند. مالکیت اما برای سوریه باقی می ماند.
عبدی: چیزی شبیه منطقه سوم یا چهارم سینا می شود.
حجاریان: بله، آن هم منطقه ای غیرنظامی است. در مورد جولان هم
که سوریه قبول کرده است.
عبدی: آقای سیستانی هم که راجع به این قرارداد گفتند که اگر
مردم عراق رای دهند می پذیرند. در آنجا کردها رای می دهند،
شیعیان هم که بعید است بعد از این سخن آیت الله سیستانی که
مسئله را به خود آنها ارجاع داده است، رای ندهند.
حجاریان: مالکی قبول دارد. سنی ها هم قبول دارند. بنابراین پس
از حل این مسائل آنها ممکن است توجه شان به ایران بیشتر شود.
عبدی: اگر از عامل خارجی هم بگذریم، به نظر شما اکنون در ساخت
سیاسی چگونه می تواند تغییری ایجاد شود؟
حجاریان: در داخل ساختار سیاسی فقط یک مشکل درمقابل دولت است و
آن هم روحانیون هستند. فشار
به روحانیت از جانب مردم بالا است.
عبدی: آیا واقعا روحانیت می تواند برمبنای رای مردم به ساختار
سیاسی فشار بیاورد؟ آیا چنین امیدی واقع بینانه است؟
حجاریان: روحانیت پایگاه مردمی دارد و فشاری که به مردم وارد
می شود، عینا به روحانیت منتقل می شود. مردم برای تظلم خواهی و
شکایت به روحانی محل مراجعه می کنند و روحانی هم وظیفه دارد که
آن را به مراجع منتقل کند. اکنون اگر به دیدن مراجع قم بروی
همه از گرانی گله می کنند.
زمان خاتمی می گفتند که مشکل ما بی حجابی و یا وزارت ارشاد
است. الان اما می گویند مشکل گرانی است. می گویند که دولت نمی
تواند اوضاع را سروسامان دهد .
گرایش های جدید در حوزه به روی ناطق نوری (در بحث انتخابات
آینده ریاست جمهوری) مثبت است. دعوا میان روحانیت و نیروهای
نظامی بر سر تقسیم منابع است. منابع را دیگری مصرف می کند، اما
روحانیت باید به مردم جواب دهد. |
