|
"سردی زمستانی" در روابط روسیه- ایران بیش از پیش شدت می گیرد.
این مسئله را می توان محصول منطقی همکاری "محتاطانه" و عدم
انعطاف پذیری و گاهی اوقات نیز سیاست های
تحریک آمیز رئیس جمهور کنونی
ایران دانست. آینده روابط ما چندان چنگی به دل نمی زند، با
توجه به اینکه: به زودی گزارش شدیدتری از سوی "یوکیا آمانو"
مدیر کل آژانس بین المللی انرژی اتمی در باره ایران ارائه
خواهد شد. تهران همچنان به حمایت خود از گروه های افراطی
مانند "حزب الله لبنان"، "حماس" و "جهاد اسلامی" فلسطین ادامه
می دهد و از سوی دیگر می توان به نقش نه همیشه مثبت ایران در
حل مسائل عراق، افغانستان، لبنان و یمن اشاره کرد. ضمنا اوضاع
به خاطر عدم وجود پایه های مستحکم اقتصادی میان دو کشور و
همچنین برداشت منفی مردم معترض به نتیجه انتخابات ایران، از
مواضع مسکو در قبال رئیس جمهوری این کشور بیش از پیش بغرنج می
شود. برای تولید یک بمب اتمی 25 کیلو اورانیوم با غنای بالا
لازم است و ایران می خواهد به 60 کیلو از این اورانیوم دست
پیدا کند.
"ولادیمیر یفسیف" عضو ارشد مرکز امنیت بین المللی انستیتوی
اقتصاد جهانی و روابط بین المللی آکادمی علوم روسیه، در اظهار
نظری که خبرگزاری "ریانووستی" از مسکو آن را مخابره کرد گفت:
19 ژانویه سال 2010 اتفاق مهمی رخ داد که می توان آن را نشانه
ای از آغاز "سرمای زمستانی" در روابط میان مسکو و تهران قلمداد
کرد. در آن روز مسئولین ایرانی با اشاره به عدم ارائه به موقع
اسناد، از پرواز هواپیمای ترابری حامل شکاری "سوخوی-27 اس کا
ام" به مقصد بحرین که قصد داشت از طریق حریم هوایی ایران عبور
کند، جلوگیری کردند. بر اثر این اقدام، شرکت این جنگنده روسی
در نمایش های هوایی اولین نمایشگاه بین المللی هوایی بحرین
2010 ممکن نشد. ممکن بود که این مسئله را یک سوء تفاهم در
روابط عمده روسیه- ایران ارزیابی کنیم، اما تحلیل روابط شش ماه
گذشته عکس آن را ثابت می کند.
اولین کلید در سردی روابط در اواسط ژوئن سال 2009 زده شد.
زمانی که در ایران انتخابات ریاست جمهوری برگزاری گردید.
مردم معترض به نتایج اعلام شده انتخابات در تظاهرات خیابانی
خود با مقابله خشن حکومت روبرو شد. چند روز بعد از آن در
"یکاترینبورگ" اجلاس سران سازمان همکاری های شانگ های برگزار
شد. "محمود احمدی نژاد" بعنوان رئیس جمهور کشور ناظر در این
سازمان به اجلاس دعوت شد و همین مسئله طرف روسی را در وضعیت
دشواری قرار داد و وادار ساخت که پیروزی وی را در انتخابات
تبریک بگوید. همین مسئله بلافاصله مسکو را آماج شدیدترین
انتقادها از سوی مردم معترض قرار داد. مقامات روسیه این کار را
صرفا به این خاطر انجام دادند که روابط تسلیحاتی و انرژی اتمی
مابین دو کشور حفظ شود.
اتفاق ناخوشایند دیگر، در اواخر سپتامبر رخ داد. زمانی که
"دمیتری مدودف" رئیس جمهور روسیه از همتای آمریکایی خود خبر
احداث محرمانه کارخانه جدید غنی سازی اورانیوم "فردو" در حومه
قم را دریافت کرد. این مسئله اعتماد روسیه نسبت به برنامه اتمی
ایران را سلب کرد. اعتمادی که باعث شده بود طی دورانی طولانی
جمهوری اسلامی بتواند از خطر تحریم های شدید از سوی شورای
امنیت نجات یابد. روسیه دراین دوران به همکاری های خود با
ایران در زمینه انرژی اتمی صلح آمیز، به رغم فشار شدید از سوی
غرب ادامه داده بود. "دمیتری مدودف" مجبور شد با امکان اعمال
تحریم های جدید علیه جمهوری اسلامی ایران موافقت کند. اما
همزمان به جامعه جهانی پیشنهاد کرد که مشوق هایی را ایجاد کنند
که اجازه دهد مسئله استفاده از انرژی هسته ای برای اهداف صلح
آمیز از یک سو و عدم ایجاد سلاح اتمی از سوی دیگر ممکن شود.
اوضاع وخیم بوجود آمده در روابط روسیه و ایران را می شد در
اواخر اکتبر با موافقت گروه "1+5" برای انجام مذاکرات با ایران
از میان برد. پیش از این، چنین مذاکراتی صورت نگرفته بود و
هماهنگی مواضع توسط "خاویر سولانا" کمیسر عالی اتحادیه اروپا
در امور سیاست خارجی و امنیت انجام می شد. همه این مسائل روند
مذاکراتی را طولانی کرده بود. بویژه با توجه به انعطاف ناپذیری
ایران در مسئله اتمی.
اولین جلسه مذاکرات 1+5 اول اکتبر 2009 در ژنو برگزار شد. اگر
چه در آن دیدار ایران متقاعد نشد که احداث کارخانه دوم غنی
سازی اورانیوم را متوقف کند، اما در هر حال می توان گفت که
نتیجه مذاکرات مثبت بود.
اولا، تهران برای انجام بازرسی این مرکز موافقت نمود. دوم،
تصمیم گرفته شد که مذاکرات ادامه یابند که اجازه داد در جریان
دیدار روز 21 اکتبر وین با حضور نمایندگان آژانس بین المللی
انرژی اتمی، ایران، فرانسه ، روسیه و آمریکا بسته پیشنهادی غنی
سازی اورانیوم زیر 4 در صد ایران تا غنای 20 درجه و بازگرداندن
آن به ایران، در خارج از کشور توافقی بدست آید.
در ماه اکتبر مسکو امیدوار بود همکاری های فنی- نظامی با تهران
فعال خواهند شد که به صدور پنج گردان مجموعه های پدافند موشکی
میان بُرد و دور بُرد "اس- 300" منجر شود. قرارداد تحویل این
سیستم ها چند سال پیش منعقد شده بود، اما بنا به دلایل سیاسی
به اجرا در نیامده بود. موافقت تهران برای خروج بخش اعظم
اورانیوم 4 در صدی ایران زمینه مساعدی را در عرصه بین المللی
بوجود می آورد که این قرارداد عملی شود. اما جمهوری اسلامی از
اجرای این معامله سودآور به خاطر حفظ ذخایر اورانیوم خود طفره
رفت که در صورت ارتقای غنای آنها می توان بیش از 60 کیلوگرم
اورانیوم نظامی کسب کرد (برای تولید یک بمب هسته ای 25 کیلوگرم
از چنین اورانیومی کافی است).
بعلاوه تهران عملا عدم اعتماد به مسکو را نشان داد که قبول
کرده بود اورانیوم کم غنای خود را تحت حفاظت آژانس نه به روسیه
بلکه به ترکیه ارسال کند. در همین حال ایران شرایط جدید خود را
مطرح نمود که اجرای این طرح را هم شدیدا با مشکل مواجه نمود.
از جمله جمهوری اسلامی بر خروج دو مرحله ای اورانیوم کم غنای
خود و همزمان دریافت میله های سوختی اصرار می ورزد. سپس به
صورت قاطعانه ای اعلام شد که امکان چنین تعویضی فقط در خاک
ایران امکان پذیر است. چنین موضع شدیدی از سوی ایران، مسکو را
وادار ساخت که روز 27 نوامبر 2009 از قطعنامه شورای حکام آژانس
بین المللی انرژی اتمی حمایت کند که بر اساس آن عدم اطلاع
رسانی به آژانس در خصوص احداث کارخانه جدید غنی سازی با تعهدات
تهران در قبال مفاد الحاقی به توافقات با آژانس بین المللی
انرژی اتمی در خصوص ضمانت های همه جانبه مغایرت دارد.
تنش ها در روابط میان روسیه و ایران در ماه دسامبر تشدید شد.
در آن زمان رئیس جمهور ایران در سخنانی تحریک آمیز اشاره کرد
که قصد دارد به "پان گی مون" دبیر کل سازمان ملل متحد نامه
بنویسد و در آن از وی درخواست کند که غرامت آسیب های وارده به
ایران در جریان اشغال این کشور در زمان جنگ جهانی دوم داده
شود. وی نه تنها خواستار دریافت غرامت از واشنگتن و لندن بلکه
از مسکو هم شد.
بارها مسائل مشابهی توسط مقامات ایرانی در خصوص تاخیر در تاریخ
اتمام احداث نیروگاه اتمی بوشهر و یا در خصوص تاخیر در ارائه
سیستم های پدافند موشکی "اس- 300" اعلام شده را نیز باید به
این بغرنجی روابطه اضافه نمود.
بدین ترتیب "سردی زمستانی" در روابط روسیه- ایران بیش از پیش
شدت می گیرد. این مسئله را می توان محصول منطقی همکاری
"محتاطانه" و عدم انعطاف پذیری و گاهی اوقات نیز سیاست های
تحریک آمیز رئیس جمهور کنونی
ایران دانست.
آینده روابط ما چندان چنگی به دل نمی زند، با توجه به اینکه:
به زودی گزارش شدیدتری از سوی "یوکیا آمانو" مدیر کل آژانس بین
المللی انرژی اتمی در باره ایران ارائه خواهد شد. تهران
همچنان به حمایت خود از گروه های افراطی مانند "حزب الله
لبنان"، "حماس" و "جهاد اسلامی" فلسطین ادامه می دهد و از سوی
دیگر می توان به نقش نه همیشه مثبت ایران در حل مسائل عراق،
افغانستان، لبنان و یمن اشاره کرد. ضمنا اوضاع به خاطر عدم
وجود پایه های مستحکم اقتصادی میان دو کشور و همچنین برداشت
منفی از مواضع مسکو در قبال رئیس جمهوری این کشور از سوی مردم
معترض به نتایج اعلام شده انتخابات ریاست جمهوری بیش از پیش
بغرنج می شود.
به هر حال نزدیکی جغرافیایی دو کشو، روابط تاریخی و فرهنگی و
مسائل مشترک که در مقابل دو کشور قرار گرفته به طور حتم و
اجتناب ناپذیر به برقراری روابط مشترک میان روسیه و ایران در
آینده منجر خواهد شد.
خبرگزاری «ریا نووستی» روسیه، 2 بهمن ماه |
