مراسم بزرگداشت نهمين سالگرد درگذشت مهندس مهدی بازرگان، نخست‌وزير دولت موقت در حسينيه‌ ارشاد برگزار شد.

در اين مراسم،”احمدصدرحاج سيدجوادی” وزير دادگستری دولت موقت بازرگان گفت:

«صداقت و صلابت مهندس بازرگان از سوی صاحبان قدرت ناپسند بود»از نظر مهندس بازرگان مردم صاحبان اصلی كشور هستند و بايد حق داشته باشند كه مستقيما و بدون دخالت در سرنوشت خود سهيم باشند. انتخاباتی صحيح و نتايج آن قابل قبول است كه آزادانه برگزار شود وگرنه به تعبير بازرگان غير مردمی، نمايشی و فرمايشی خواهد بود و سرنوشت مجالس فرمايشی گذشته‌های دور را در پی خواهد داشت.

از مسوولان كشور مي‌خواهم در راستای مصلحت ملت و مملكت، انتخاباتی آزاد برگزار كنند.

ای اوليای امور و ای اعضای محترم شورای نگهبان به شما اعلام مي‌كنيم كه كشور در بحران بي‌سابقه‌ای است و برای رهايی از آن بايد تسليم انتخاباتی آزاد بود و از دغدغه‌ی خاطر مردم و انتخاباتی آزاد و فراجناحی كاست.

جلال جلالي‌زاده، نماينده‌ مجلس شورای اسلامی نيز طی سخنانی در مراسم يادبود مهندس بازرگان گفت:

من از جمع نمايندگان متحصن مجلس به اين مراسم آمده ام. از جانب تمامی كسانی كه در راه احقاق حقوق ملت به تحصن نشسته‌اند حامل پيام‌ درود به مرحوم بازرگان و همياری به شما حاضران هستم.

از جانب تمامی كسانی كه در راه احقاق حقوق ملت به تحصن نشسته‌اند حامل پيام درود به مرحوم بازرگان و تسليت به شما حاضران هستم.

محسن كديور در نهمين سالگرد در گذشت مهندس بازرگان در حسينه ارشاد گفت:

مهندس بازرگان از جمله‌ی ‌١٠ شخصيت موثر معاصر تاريخ ايران است كه باگذشت ‌٩ سال از درگذشت وی از قدر و منزلتش در اذهان مردم نه تنها كاسته نشده، بلكه بر آن افزوده شده است.

بازرگان به عنوان يك فعال سياسی چندين سمت از جلمه نخست‌وزيری، ‌نماينده‌ی مردم تهران در مجلس شورای اسلامی و دبير كلی حزب نهضت آزادی كه با مرحوم طالقانی و مهندس سحابی آن را تاسيس كرده بود، را تجربه كرد، ياد‌آور شد: هنگامی كه زمام تصدی نخست وزيری به بازرگان پيشنهاد شد، مرحوم طالقانی به وی توصيه كرد كه اين مسوليت را نپذيرد ولی بازرگان برای اينكه بتواند در مقابل وجدان خود پاسخگو باشد، نخست وزيری را پذيرفت.

بازرگان معتقد بود كه اداره‌ی جامعه نيازمند توجه به عقل جمعی و تجربه‌ بشری است كه نيازمند اعتدال و برنامه‌ريزی مي‌باشد و اين نوعی اصلاح طلبی در مقابل انقلابي‌گری بود كه در شرايط انقلابی آن زمان محلی از اعراب نيافت.

بازرگان سياست مدار صادقی بود و مي‌دانست كه چه زمان وارد عرصه‌ قدرت شود و چه زمان آن را ترك گويد. آيا سرور عزيزمان خاتمی هم اين سوال برايش مطرح شده است؟
 خروج بازرگان از صحنه‌ مديريت جمهوری اسلامی حاوی اين پيام بود كه مشی وی ‌پذيرفته نمي‌شود و جامعه تحمل آن را ندارد.

 بازرگان در زمان حيات امام (ره) ديدگاه خود و همفكرانش را پيرامون ولايت مطلقه فقيه منتشر كرد و با صراحت نوشت كه به ولايت مطلقه فقيه اعتقادی ندارد و حتی اين نظر خود را نيز در ديداری با حضرت امام در ميان گذاشت.

به اعتقاد بازرگان، ولايت فقيه ريشه دينی ندارد. آنچه كه امروز بازرگان و همفكرانش به آن متهم مي‌شوند، عدم اعتقاد به ولايت مطلقه فقيه است؛ در حاليكه افراد زيادی چنين اعتقادی ندارند. از اين رو كسانی كه به شيوه‌ی بازرگان مي‌انديشند حق ويژه‌ای برای هيچ كس در عرصه‌ی عمومی قائل نيستند.»

بازرگان به آن دليل خواهان جمهوری دموكراتيك اسلامی بود كه حق ويژه فقها برای اداره‌ی جامعه در عرصه‌ی عمومی را انكار كند.

بازرگان قائل به جدايی دين از نهاد دولت بود. به اعتقاد بازرگان دولت را بايد كسانی به عهده بگيرند كه نماينده‌ واقعی و مستقيم مردم‌اند و هيچ شرايط ويژه‌ای برای آنان نيست.
 بسياری از كانديداهای مجلس هفتم به اتهام نداشتن التزام به اسلام رد صلاحيت شده‌اند، اما بايد دانست كه بسياری از فقهای اماميه از جمله آيت‌الله خراسانی، مازندرانی، تهرانی، سيد محسن حكيم، احمد خوانساری و ابوالقاسم خويی، ولايت فقيه را قبول ندارند پس آيا صلاحيت آنان نيز بايد رد شود.

بازرگان به دنبال پاسخگو كردن قدرت سياسی بود و معتقد بود كه تصميمات سياسی بايد به شكل جمعی و تحت نظارت عمومی اتخاذ شود. همچنانكه بازرگان به انتخابات آزاد و دموكراتيك قائل بود و انتخابات فرمايشی را بر نمي‌تابيد.
 در پيش‌نويس قانون اساسي‌ای كه توسط دولت موقت تدوين شده، به تاييد امام (ره) و مراجع وقت رسيد، اصلی به عنوان ولايت فقيه پيش بينی نشده بود.

بازرگان پس از كناره‌گيری از دولت تحت آماج طعن‌های فراوانی قرار گرفت و حتی در مجلس نيز حضورش تحمل نشد.  چهارمين دوره انتخابات رياست جمهوری سال ‌٦٥ كه بازرگان كانديدای اين پست شده بود، از سوی شورای نگهبان رد صلاحيت شد.

در مراسم ديروزدو پايه‌ی گل بزرگ روی سن وجود داشت كه بر روی يكی نوشته شده بود از سوی وزرای دولت موقتو ديگری از سوی نهضت آزادی ايران.

 جلالي‌زاده نماينده عضو فراكسيون كرد مجلس ششم  در خلال سخنانش خود در مراسم بزرگداشت بازرگان با اشاره به مصاحبه‌ای از مهندس بازرگان با روزنامه‌ی كيهان وقت گفت:

از نگاه بازرگان خودمختاری تجزيه‌طلبانه مورد قبول نيست ولی خودمختاری به معنای اين كه هر كس اختيار خود را دارد، همچنان كه قانون نيز بر آن صراحت دارد، مورد تأييد است.

 هنگامی كه كديور به انديشه‌ بازرگان در خصوص جمهوری دموكراتيك اسلامی اشاره كرد، مورد تشويق حاضران قرار گرفت..

الهه كولايی در پايان سخنان خود در مراسم يادبود بازرگان  گفت كه از جانب نمايندگان متحصن در مجلس، به اين مراسم آمده و همچنان قصد دارد كه به تحصن خود به همراه ديگران ادامه دهد و اجازه ندهد كه برخی شعور و حق مردم را مسخره كنند.

كولايی ازپخش اخبار يكسويه‌ صدا وسيما انتقاد كرد و آن را كوشش در جهت قطع ارتباط ميان مردم و نمايندگان دانست.

پس از سخنرانی الهه‌ی كولايی فيلم كوتاهی از اعطای حكم نخست‌وزيری بازرگان از سوی آيت الله خمينی در سال ‌‌٥٧ پخش شد.

آيت الله خمينی در اين فيلم بازرگان را فردی متدين، صادق و به دور از گرايش معرفی كرد كه شورای انقلاب پيشنهاد نخست وزيری وی را داده است.