امسال مركز بين المللی كار در ژنو به مناسبت هشتم مارس، روزجهانی زن، دو زن حدود پنجاه ساله را برای سخنرانی دعوت كرده بود. يكی كارلا دل پونته، حقوقدان برجسته سوئيسی كه پيشتر دادستان كل اين كشور بوده و اكنون دادستان دادگاه عالی بين المللی جنايی برای يوگسلاوی سابق است. و ديگری شيرين عبادی، وكيل دادگستری ايرانی، برنده جايزه صلح نوبل سال 2003 ميلادی. خانم عبادی در سازمان جهانی كار گفت:

در عرصه فعاليتهای اجتماعی، همواره زنان همپای مردان حضور داشتند، ولی متاسفانه به دليل برخی سياستهای اعمال شده از سوی دولتها، زنان كارگر با مشكلات عديده ای در محيط كار روبرو بودند. در جوامع ايدئولوژيك، زنان نمی توانند در برخی از حوزه ها مانند مردان فعاليت كنند. در برخی از ممالك اسلامی زنان برای كار كردن، يعنی اعمال اولين حقوق اقتصادی خود، نيازمند كسب موافقت شوهر خود هستند. در بسياری از كشورها نگرش به زن، نگاهی سنتی است. فرصت دستيابی به بازار كار برای زنان بسيار كمتر از مردان است. از جمله در كشور من ايران با وجود آن كه 63 درصد از دانشجويان دانشگاهها دختر هستند، طبق آمار سال 2002، تفاوت 18 درصدی ميان ميزان بيكاری در بين زنان و مردان وجود دارد. به عبارت ديگر زنان ايران 13 درصد بيشتر از مردان تحصيلات دانشگاهی دارند، اما 18 درصد بيش از مردان بيكار هستند. اين موضوع نيز مانند ساير قوانين تبعيض آميزی كه عليه زنان وجود دارد از جمله تعدد زوجات و نابرابری شهادت زنان با مردان در محاكم دادگستری، سرچشمه گرفته از فرهنگ مردسالار است.

بعد از اينكه انقلاب اسلامی شد، به من گفتند: چون تو زن هستی، نمی توانی قاضی باشی و من را منشی همان دادگاهی كردند كه رئيسش بودم. من اين بی عدالتی را قبول نكردم، از دادگستری آمدم بيرون، شغل وكالت را انتخاب كردم. البته چون من زبان درازی داشتم، هفت سال تمام به من پروانه وكالت ندادند. بالاخره توانستم پروانه وكالت بگيرم و در شغل جديد باز همان عشق به عدالت من را به حقوق بشر رساند.

بايد به شما بگويم مبارزه برای حق و عدالت در خيلی از كشورها از جمله ايران راحت نيست.

من به شما گفتم كه شغل خودم را كه قضاوت بود به جرم زن بودند از دست دادم. من در قضاوت زن موفقی بودم. اولين زنی بودم كه در ايران شدم رئيس دادگاه. بسيار جوان هم بودم كه به اين پست رسيدم. خيلی مورد توجه بودم، همه فكر می كردند كه در چند سال آينده من وزير دادگستری خواهم شد، اما روزگار طوری پيش آورد كه من به جرم زن بودن منشی همان دادگاهی شدم كه رئيسش بودم. زمانی كه قضاوت می كردم، مردم قضاوت من را خيلی خوب قبول می كردند، اما يك چنين فردی به جرم زن بودن شغل خودش را از دست داد.

سپس خانم دل پونته سخن گفت و بويژه مبارزات امثال خانم عبادی را برای حقوق بشر ستود. بيشتر شركت كنندگان در اين گردهمايی زنان فعال در حقوق و امور زنان يا جنبشهای فمنيستی و افراد سرشناس فرهنگی و اجتماعی بودند. در ميان ميهمانان، سفير جمهوری اسلامی ايران در ژنو نيز به چشم می خورد. شيرين عبادی در می سال 2000 ميلادی هم به ژنو رفته بود كه به مناسبت روز جهانی آزادی بيان و مطبوعات از سوی خبرنگاران بدون مرز، بخش سوئيس دعوت شده بود. هرچند آن زمان دست كم برای جهان غرب شناخته شده نبود. نهار روز هشتم مارس برابر با هجدهم اسفندماه خورشيدی خانم عبادی ميهمان 40 نماينده زن پارلمان و وزير امور خارجه سوئيس بود. خانم ميشلين كلميره، همچنين يك ديدار خصوصی نيز با اين وكيل پرآوازه ايرانی، شيرين عبادی داشت وبعد خانم عبادی، طی تشريفاتی رسمی و در ميان تدابير شديد امنيتی به پارلمان برن آمد. در تاريخ پارلمان سوئيس نادر است كسی كه از شخصيتهای رسمی نباشد و در جلسه رسمی آن سخنرانی كند. بويژه كه او خارجی هم باشد. يكی از اين استثناها در سال 2000 اتفاق افتاد كه ميخائيل گرباچف، رئيس اتحاد جماهير شوروی پيشين كه او نيز جايزه صلح نوبل را برده بود، در همين مكان سخن گفت. علاوه بر اعضای پارلمان، شخصيتهای علمی، فرهنگی، سياسی سوئيس و بسياری از روزنامه نگاران، رايزن فرهنگی جمهوری اسلامی نيز در اين مراسم حضور داشت. رئيس پارلمان برن پس از خوش آمد گويی رسمی به خانم عبادی، او را نماد پايداری برای دفاع از حقوق بشر در ايران توصيف كرد. آقای ماكس بندر گفت: در اين دوره اكنون نخستين بار است كه زنی در پارلمان برن برای نمايندگان سخن می گويد كه عضو پارلمان يا وزير هم نيست. در حالی كه اعضا و ميهمانان بلندپايه پارلمان برن ايستاده بودند و در ميان تشويق آنها، برنده آخرين جايزه صلح نوبل به جايگاه ويژه آمد و حدود 5 دقيقه نطقی رسمی كرد. خانم عبادی با يادآوری اين كه به خاطر نگرانی از وضعيت زنان در جهان و ايران سياه پوشيده است، گفت:

صلح را پاس داريم و مقدم شماريم و مقدم بر آن عدالت و دموكراسی را مهم بدانيم. بخشنده باشيم همچون آسمان، درخت دانش را بارورتر سازيم مانند زمين، دوستی را بپراكنيم بسان باد، خشمگين و سوزان باشيم بر جد و تعصب، نه زير آتش. انسان باشيم، مهربان باشيم، مهربان. صلح نوبل بلندگوهای بيشتری در اختيار من قرار داده كه صدای خود را می توانم رساتر به گوش مردم جهان برسانم، از اين جهت متشكرم.

شيرين عبادی سپس برای شام ميهمان سفارت جمهوری اسلامی بود. ميزبان ضيافت نهار روز نهم مارس شيرين عبادی و همراهانش و چند تن ديگر همچون وزيران دادگستری و مسئول حقوق بشر سوئيس و برزيل، دو خاورشناس و نيز سفير جمهوری اسلامی، ثروتمند تونسی، آقای كامل لازار، رئيس شركت بين المللی سوئی كورپ بود كه به گفته خود او، ميزبانی از برنده جايزه صلح نوبل برايش افتخاری است. ساعت شش بعد از ظهر همان روز خانم عبادی برای سخنرانی با عنوان دانش و صلح به دانشگاه ژنو آمد. رئيس دانشگاه ژنو هم از حضور زن ايرانی برنده جايزه صلح نوبل 2003 در جمعشان ابراز خرسندی كرد.

و نيز لارنس دئونا، رئيس روزنامه نگاران بدون مرز بخش سوئيس، چگونگی آشنايی خود با شيرين عبادی در سال 1997 در تهران را برای حاضران تعريف كرد. اين روزنامه نگار مشهور سوئيسی از زمانی كه برای تدوين كتابش درباره ايران و بويژه برای تهيه گزارشهايی درباره وضعيت زنان به ايران سفر كرده بود، گفت: اولين ديدار من با شيرين عبادی در دفتر كوچك و ساده اش بود. پشت پرده های كامل كشيده و فضای كاملا بسته در گرمای سخت تابستان تهران. و از آن زمان ما با هم دوست مانديم. روی ميز كار شيرين پر بود از جزوه های مربوط به حقوق بشر و پرونده هايی كه مربوط می شد به آزادی مطبوعات و بيان. شهامت اين زن كه البته نه به اندازه امروز، ولی تا حدی شناخته شده بود، من را تحت تاثير قرار داد. پس از سالها وقتی شنيدم او برنده جايزه صلح نوبل شده، گفتم: اين بار اين جايزه به يك فرد شايسته داده شد. در سال 2002 كه شيرين به سوئيس آمده بود، در يكی از سالنهای همين دانشگاه، در جمع خبرنگاران بدون مرز، كسی به من گفت او بايد رئيس جمهور ايران باشد.

سپس شيرين عبادی در ميان كف زدنهای متوالی حاضران به نطق و پاسخگويی به پرسشهای آنان پرداخت.

دانشگاه خانه اصلی و مامن واقعی همه كسانی است كه معنويت را سرلوحه فعاليتهايشان قرار داده اند. كسانی كه خود را وقت بشريت كرده اند. در حالی كه افتخار آنها نه به حساب بانكيشان، بلكه به تعداد كتبی است كه تاليف كرده اند. به تعداد شاگردانی كه تربيت كرده اند می نازند، نه به ظواهر دنيوی. سوئيس از اين جهت كارنامه درخشانی دارد. تعداد دانشگاههای آن، اساتيد مجربی كه دارد و دانشجويان علاقه مندی كه توانايی را در دانايی جستجو می كنند. شادروان دكتر محمد مصدق، نخست وزيری كه نفت ايران را ملی اعلام نمود و دست كمپانيهای نفتی انگليس را از چاههای نفت ما كوتاه كرد، در سوئيس تحصيل كرده بود. تعدادی از برجسته ترين حقوقدانان ما در سوئيس تحصيل كرده اند. از اين كه سخاوتمندانه دانش خود را در اختيار هموطنان من قرار داديد، سپاسگزارم.

خانم عبادی در دانشگاه ژنو كه بسياری از ايرانيان ساكن سوئيس و شخصيتهای دانشگاهی برای ديدن او و شنيدن سخنانش آمده بودند، گفت:

در وطن من نام كشور سوئيس با دموكراسی و احترام به قانون شناخته شده، نوع حكومت شما و اهميتی كه به عقايد و آرای مردم داده می شود، برای ما بسيار با ارزش و تحسين برانگيز است. فاصله بين ما زياد است، شما در اروپا رنسانس را تجربه كرده ايد و به همان جهت از آتش دو جنگ جهانی با اعلام بی طرفی به سلامت بيرون آمديد و به همين علت در بسياری از مشكلات خود زودتر از مردم ايران غلبه كرديد. اما ايران متاسفانه در مشرق زمين گرفتار سلاطين مستبد بود و با وجود آنكه در جنگ بين الملل دوم بی طرفی خود را اعلام كرد، به علت وضعيت سوق الجيشی متفقين بدون توجه به اين موضوع ايران را اشغال كردند و همين امر سرمنشا مشكلاتی شد كه بحث مفصل آن را بايستی در كتب تاريخ يافت. اما چه باك كه در عصر ارتباط اينترنتی قرار داريم و راه طی شده را می دانيم، تجربيات گرانبها در دسترس ما است. مطمئنا ما نيز چون شما با حفظ اصالت فرهنگی قادر به رفع مشكلات امروزی خود خواهيم بود.

در ادامه برنامه يك موسسه دفاع از حقوق زنان، يك ساعت مچی ساخت زنان ساعت ساز به شيرين عبادی هديه كرد كه طرحی زنانه داشت و خانمی به گفته خود او اين ساعت را از طرف همه زنان سوئيسی به دست خانم عبادی بست. آرزو می كنم شما با ديد اين ساعت هر روز به ياد داشته باشيد كه ما هر جای جهان باشيم، كنار شما هستيم.

انجمن پارسايان نيز تعدادی از دانشجويان ايرانی دانشگاه ژنو كه هدف خود را نشر فرهنگ ايرانی و برقراری گفتگو بين ايرانيان خارج از كشور تعريف كرده اند، در اداره مراسمی كه اين دانشگاه برای سخنرانی خانم عبادی ترتيب داده بود، سهم موثری داشتند. و سرانجام شيرين عبادی شام نهم مارس را ميهمان رئيس دانشگاه ژنو شد.

در دو روزی كه شيرين عبادی ميهمان مقامات رسمی و شخصيتهای معروف سوئيسی بود، به زبان فارسی سخن می گفت و گفته هايش به چند زبان رايج در سوئيس، فرانسه، آلمانی ، ايتاليايی و نيز انگليسی ترجمه می شد. (اين گزارش پيشتر در سايت راديو فردا منتشر شده است)