محمد خاتمی، پس از بازگشت از خراسان، در مصاحبه ای با ايسنا، ديدگاه هائی را كه در سخنرانی های مشهد درباره تحجر مطرح كرده بود دقيق تر تشريح كرد و انگيزه سفر به خراسان و نتيجه بازديد از آستانقدس را بيان داشت. خاتمی گفت:

من فكر می‌كنم از سه جهت بايد نگران دشمنی در حق انقلاب اسلامی باشيم؛ يكی از آن‌ها دشمنان خارجی است كه منافعشان را در نبود نظام جمهوری اسلامی جستجو می‌كنند. دشمن ديگر انقلاب اسلامی آن‌هايی هستند كه با معيارهای اسلامی سر سازگاری ندارند و تلاش می‌كنند جمهوری اسلامی را ناموفق جلوه دهند و انگاره‌های غيراسلامی را جانشين آن كنند. دسته سوم آن‌هايی هستند كه به تعبير حضرت امام زمان و مكان را نمی‌‌شناسند و نمی‌‌دانند كه ايران در جهان امروز نيازمند بينش‌های تازه، كارهای تازه و فكرهای تازه است. بينش‌های سنتی همواره وجود داشته‌اند و عناصر آن هم كاملا محترمند، اما در دوره‌های اخير احساس می‌كنم يك نوع تشكل نوين با گرايش‌هايی از اين دست دارد شكل می‌گيرد. مجهزشدن بينش‌های سنتی به معيارهای جديدتر، توجيه های فلسفی امور و حتی سازمان دهی اجتماعی قضايا دارد به چشم می‌آيد و فكر نمی‌ كنم از نظر تيزبينان دور بماند. ما بايد نسبت به هر سه مشكل هوشيار باشيم و انقلاب را در مسيری كه امام(ره) می‌خواست، با محوريت رهبری، جلو ببريم تا آسيب نبيند.

خاتمی درباره‌ی نقش اصلاح طلبان در مقابله و يا شكل گيری جريان واپسگرا گفت: مطمئنا اشتباه‌ها و اشكال‌های بزرگی در جريان اصلاح‌طلبی بود و بنده هم دست كم در سه چهار سال آخر همواره می‌گفتم كه بايد در فعاليت‌های خود جهت داشته باشيم. نبايد به روش‌هايی دست بزنيم كه امكان سوءاستفاده و برداشت‌های ناروا فراهم و اين چنين تلقی شود كه نظام جمهوری اسلامی ناكارآمد و نارساست. می‌گفتم اگر اشكالی وجود دارد، بايد در درون خود جمهوری اسلامی اصلاح شود و نه در بيرون آن. متأسفانه گاهی با حسن نيت و گاهی با سوء نيت شعارهايی داده شد كه بدبينی را بيشتر و جامعه را متوقع‌تر كرد و چون توقعات برآورده نشد، نااميدی در بخشی از جامعه و جوانان ايجاد شد. جريان واپسگرا در برابر اين وضعيت، طبيعتا بهانه‌ی خوبی پيدا كرد و با طرح اين موضوع كه دين در خطر است نتيجه گيری كرد كه بايد در برابر وضع موجود موضع گرفت. فكر می‌كنم مجموعه اين عوامل در كنار هم وضعيت فعلی را شكل داد. همين كه می‌گويم واقع بين‌تر شده‌ام يعنی اين كه عوامل متعدد يك رخداد را در كنار هم می‌بينم. من هميشه گفته‌ام كه افراط و تفريط هر دو خطرناكند.

خاتمی در باره مردم سالاری و دمكراسی گفت:

مردم‌سالاری دينی، برداشتی است كه از قانون اساسی، رفتار امام(ره) و از مجموعه جمهوری اسلامی می‌شود. يادم می‌آيد در پاريس بعضی از همين تندروها كه نمونه‌ای از افكار طالبانی بودند و در اروپا حضور داشتند، خدمت امام(ره) آمدند و اصرار كردند كه ما حاضريم با شما به عنوان خليفه‌ی مسلمانان بيعت كنيم و جمهوری اسلامی را بدعت می‌دانستند؛ اما امام(ره) با تندی گفتند؛ "من جز جمهوری اسلامی چيزی را قبول ندارم و حاضر نيستم با هيچ كس به عنوان خليفه مسلمين بيعت كنم." اين نشان می‌دهد كه جمهوريت و مردم سالاری كه تندروها آن را بدعت می‌دانستند، كار بزرگی بود كه حضرت امام(ره) انجام داد. البته، در عين حال اين مردم‌سالاری كه همه اجزای آن مبتنی بر رای مردم است، وفادار به معيارها و اصول اصلی اسلام است. به اعتقاد من، جمع ميان اين دو مفهوم بر خلاف نظر تندروهای اين طرف كه می‌گويند جمهوری اسلامی بدعت است و برخلاف نظر تندروهای آن طرف كه معتقدند جمع جمهوريت و اسلاميت ممكن نيست، كاملا ممكن و دست يافتنی است.

خاتمی تاكيد كرد: من دموكراسی را يك راه می‌دانم. محتوای دموكراسی، بسته به عقايد و ظرفيت‌های فرهنگی جوامع، فرق می‌كند. همان‌گونه كه دموكراسی می‌تواند به ليبراليزم و ليبرال دموكراسی بينجامد، دموكراسی می‌تواند به يك حكومت اسلامی البته سازگار با معيارهای دموكراتيك منتهی شود.

خاتمی كه اخيرا از دو مجموعه‌ی بزرگ آستان قدس رضوی بازديدهايی داشت در اين گفت‌وگو كه در روزنامه‌ی قدس به چاپ رسيده است به وضعيت اين مجموعه نيز اشاره كرد و گفت: اهميت آستان قدس در درجه اول به خاطر انتساب به حضرت امام رضا(ع) است. امامی كه در قلب شيعيان و در قلب مردم ايران جا دارد و اين باعث افتخار فراوان است. اما علاوه بر اين افتخار معنوی، فعاليت‌هايی كه آستان قدس به عنوان يك واحد گسترده علمی، فرهنگی، هنری و پژوهشی داشته است و نيز فعاليت‌هايی كه در حوزه‌ی تربيت نيرو به انجام رسانده است، توانست منشا آثار و بركات فراوانی باشد. من البته از قسمت‌های ديگر آستان قدس پيش از اين ديدن كرده بودم. در اين ديدارها نيز با بخش‌های ديگر آن آشنا شدم.

از شخص توليت آستان قدس رضوی و قائم مقام ايشان و همه‌ی تلاشگران اين مجموعه بايد قدردانی شود. من آستان قدس رضوی را ستاره‌ای می‌دانم كه به تناسب نورانيت وجود حضرت امام رضا(ع)، در خاور و باختر و شمال و جنوب دنيا، نور خود را گسترش خواهد داد.