محسن آرمين عضو شورای مركزی سازمان مجاهدين انقلاب اسلامي، نماينده‌ي مردم تهران و عضو كميسيون امنيت ملی و سياست خارجی در مجلس شورای اسلامی ، در گفت و گوی تفصيلی با خبرنگار پارلمانی خبرگزاری دانشجويان ايران (ايسنا) به ذكر شاخصهايی از انديشه‌ها‌ي سياسی حضرت امام خمينی (ره) در عرصه‌ي سياسی پرداخت وی گفت: امام(ره) از جمله رهبرانی است كه در سياست ، دارای مبنا است و چارچوب مشخصی را مطرح كرده است ايشان يك تئوری حكومتی به نام “ولايت فقيه” دارند و از سوی ديگر ، ملتزم به مردم‌سالاري و رأی مردم هستند از تئوری ولايت فقيه، قرائت‌های متفاوتی مي‌شود كه بعضا با ديدگاه امام خمينی تناسب ندارند در برخی از اين قرائت ها تلاش می شود كه تأكيد امام بر مردم سالاری و جمهوريت و رأی مردم به گونه‌ای تفسير و تأويل شود كه از مضمون و محتوای مردم‌سالاري و جمهوريت، كاملا خارج گردد به همين دليل لازم است كه ببينيم امام(ره) در مورد مردم سالاری و رأی مردم و مشاركت آنها در عرصه‌ی سياسی و تعيين سرنوشت خودشان چه ديدگاه و مبنايی داشته‌اند نايب رييس اسبق مجلس شورای اسلامی در ادامه با بيان اين كه «بهترين ملاك و شاخص برای ما، سيره‌ی عملی حضرت امام(ره) است» يادآور شد: اولين مشخصه‌ي انديشه‌ی سياسی امام، تأكيد بر رأي مردم است ايشان در طول انقلاب و از جمله در آغاز انقلاب، واجد انواع مشروعيت در كشور و جامعه بود يعنی هم يك مرجع تقليد مسلم بود و هم يك انقلابی و مبارز به تمام معنا با سابقه‌ای روشن و هم يك رهبر سياسي كامل؛ لذا عوامل مشروعيت سنتی و سياسي و انقلابی را در خود يك جا جمع داشت مردم بارها و بارها در طول دوران نهضت ، در راهپيمايي‌های سراسری به رهبري امام رأی داده بودند آن زمان شرايط به گونه‌ای بود كه اگر امام به عنوان معمار انقلاب ، نظام سياسی مشخصی را پيشنهاد يا تأييد مي كردند ، به دليل اعتماد و اعتقادی كه مردم به ايشان داشتند، قطعا مورد تأييد جامعه بود و اساسا نيازی به رأي‌گيري و رفراندوم نبود، اما امام تأكيد داشتند كه رفراندوم برگزار شود و جمهوری اسلامی كه مورد تأكيد امام بود به رأی مردم گذاشته شود  وی يادآور شد: وقتی به مشی سياسی امام می نگريم ، می بينيم كه امام هر گاه قدم مهمی را در جهت تأسيس و ايجاد نظام برداشته‌اند ، از تأسيس جمهوري اسلامی تا تعيين خبرگان قانون اساسی و خود قانون اساسی به آرای عمومی رجوع كرده‌اند در حالی كه اگر ايشان در آن زمان می گفتند كه نظام سياسی ايران ، جمهوری اسلامی باشد ، خودشان خبرگان قانون اساسی را تشكيل مي‌دادند ، قطعا در آن مقطع ، از نظر مردم قابل پذيرش بود، ولی امام اين كار را نكردند، بلكه نظام جمهوری اسلامی را به رفراندوم گذاشتند موضع امام، اظهارات و بيانات ايشان در مقطع رفراندوم، بسيار راه‌گشا است در آن زمان برای نوع حكومت گزينه‌هاي مختلفی چون جمهوری اسلامي، دموكراتيك اسلامي، جمهوری دموكراتيك خلق و حكومت اسلامی مطرح بود، اما نظر امام، “جمهوری اسلامي” بود و اين را هم صريحا بيان كرده بودند، اما بيانات و سخنان ايشان، نشان مي‌دهد كه امام به شدت از تحميل نظر خود به مردم پرهيز مي كرد در آن زمان، دو گروه در رفراندوم فعاليت می كردند، يكی جريانی كه ما نيز جزو آنها بوديم و به دليل اعتقاد و ارادتی كه به امام داشتيم، براي جمهوری اسلامی تبليغ می كرديم و مردم را تشويق به انتخاب اين گزينه مي نموديم  البته برخی از طرفداران نظر امام به مردم هشدار می دادند كه “اگر به جمهوری اسلامی رأی ندهيد ، يعني رژيم شاهنشاهی را مي‌خواهيد“ جريان ديگری بود كه بعدها در مقابل انقلاب ايستاد يا با انديشه اصلي انقلاب زاويه گرفت  اين ها در آن زمان تبليغ می كردند كه “در جمهوری اسلامي زنان حق رأی ندارند ، مردم حق رأي ندارند “ و به اين ترتيب مردم را تشويق می كردند كه به جمهوری اسلامي رأی ندهند عضو سازمان مجاهدين انقلاب اسلامي خاطرنشان كرد : امام در آن مقطع صحبت های بسيار مهمی داشتند، ايشان مانند كسی كه به مردم آموزش سياسی می دهد ، گفتند كه “مردم مختاريد، می توانيد به جمهوری اسلامی رأی مثبت يا منفي دهيد ، شما در رفراندوم به صورت آری يا نه ، شركت می كنيد نه در يك انتخابات، ولی در عين حال مي‌توانيد در برگه‌هاي رأی نوع نظام و حكومت دلخواه خود را بنويسيد، فكر نكنيد اگر به جمهوري اسلامی رأی نداديد، نشانه‌ی سلطنت طلب بودن شماست؛ بلكه ممكن است يك نوع ديگری از حكومت را انتخاب كنيد” امام به اين شكل سعی می كردند كه مردم با آزادی كامل و احساس امنيت كامل رأي دهند و هيچ گاه مانند كسانی كه در طول انتخابات انجام شده، سعی می كنند مردم را در برابر انتخاب بهشت و جهنم قرار دهند، رفتار نكرد البته از سوی ديگر هم جلوی تخريب طرف مقابل را می گرفت در همان سخنراني فرمود؛‌ “فكر نكنيد اگر به جمهوري اسلامی رأی دهيد ، زن ها آزاد نخواهند بود يا مردم حقوقی نخواهند داشت  بلكه در نظام جمهوری اسلامی حقوق و آزادي‌هاي قانونی و مشروع قابل تأمين است” و اين در حالی است كه امام با توجه به شرايط آن دوره و محبوبيت و اعتمادی كه مردم به ايشان داشتند ، می توانست به عنوان رهبری كه دارای نظريه‌ی خاص است بگويد كه مردم به اين نظريه رأي دهيد و الا خلاف شرع كرده‌ايد، ولي امام اصلا با افكار عمومی چنين نكرد، با ايمان و اعتقادات مردم بازی نكرد، از دين به عنوان ابزاری برای تحميل نظر خود به مردم استفاده نكرد اين رفتار امام بسيار مهم است و يكی از ملاك های ما در فهم انديشه‌ی سياسي امام است آرمين افزود: معلوم می شود از نظر امام، رأی مردم چيزی بيشتر از زينت و آرايش ظاهری نظام بود ايشان رأی مردم را در شكل‌گيری اساس نظام دخيل مي دانستند ، عده‌ای سعی می كنند مردم‌گرايي و اعتقاد ايشان به رأی مردم را كمرنگ جلوه دهند ، اين عده كه از علما هم هستند می گويند امام برای وجهه‌ي بيرونی نظام در سطح جهانی ، رأی مردم را می خواست و گر نه خيلی به رأی مردم اعتقاد نداشت نايب رييس سابق مجلس در پاسخ به اين سوال كه چرا امام خمينی رفراندوم گزينش نوع حكومت را به صورت “آري“ يا “نه“ به جمهوری اسلامی برگزار كرد و چرا به صورت چند گزينه‌ ، آن انتخابات را برگزار نكرد، گفت: امام، رهبر و معمار يك انقلاب بود و بر اساس يك تئوری سياسی آن را رهبری كرده بود ، در نتيجه اين حق ايشان بود كه نظريه‌ و ايده خود را به رأی مردم بگذارد ، بر اين اساس به نظر من، آن رفراندوم كاملا دموكراتيك بود و بايد توجه داشت كه در جهان چنين رفتاری از سوی يك رهبر انقلابی بي‌نظير است، چرا كه رهبران انقلابي، وقتی پيروز شدند، نوع حكومت خود را بدون مراجعه به آرای مردم تأسيس می كنند آرمين درباره ی شاخصه‌ی ديگر انديشه‌ي امام چنين توضيح می دهد: امام به جمهوريت اعتقاد داشت ، وقتی يكی از بزرگان درباره ی نوع حكومت از امام مي پرسد كه چرا حكومت اسلامی تشكيل نمي‌دهد و بر جمهوری اسلامی تأكيد مي‌ورزد، امام در پاسخ می گويد : حكومت اسلامي با كدام اسلام ، اسلام من يا اسلام فلان مرجع يا يك اسلام ديگر؟ اما وقتي مي‌گوييم، جمهوری اسلامي، يعني اسلامی كه جمهور مردم قبول دارند، يا وقتی يك خبرنگار خارجی از امام در مورد منظورشان از جمهوری مي‌پرسد ، در پاسخ مي‌گويد كه جمهوری به همان معنايی كه در جهان وجود دارد، يعنی در جمهوری اسلامی مبنای نظام و جهت‌گيري آن رأی مردم است و مردم در فرآيندهاي تصميم‌گيری و تصميم‌سازی صاحب اثرند  به همين ترتيب، امام تعريف روشنی از جمهوری اسلامی می دهد  بنابراين جمهوری اسلامي، نظامی است كه مبتنی بر جمهوريت و رأی مردم است و متكی بر اسلامی كه اسلام جمهور است نه تحميل اسلام فلان متفكر خاص، علی رغم اين كه در جامعه گرايشی به آن نباشد عضو سازمان مجاهدين انقلاب اسلامي درباره ی مبنای مشروعيت نظام جمهوري اسلامی از ديدگاه امام با بيان اين كه برخی می گويند منظور از مردم‌سالاري و مردم‌گرايی در انديشه امام مقبوليت است، نه مشروعيت ، خاطرنشان كرد : آنها بين سطح اثباتی و سطح ثبوتی خلط مي كنند يا بين نظر و عمل مغالطه می كنند  شما به عنوان يك نيروی سياسی مي‌توانيد انديشه‌ای را حق بدانيد و برای تحقق آن تلاش كنيد ، از نظر شما اين نظريه و انديشه كاملا مشروع ـ به معنای ديني كلمه ـ و حق است، اما اين كه كدام نظر، حق حكومت دارد يك بحث ديگر است  حق حكومت كردن هر نظری را مردم مشخص مي كنند  چون در اين جا، مسأله عمل و اداره جامعه است  مسأله‌ی ثبوت و عالم واقع است و مشروعيت يك نظام سياسی را مردم و رأی آنها تعيين مي كنند ، ممكن است مردم يك نظر را نپذيرند و آن نظر هم عين حق باشد ، اين نظری را كه مردم نمي‌پذيرند حقانيت حكومت ندارد، مگر آن كه آن را بپذيرند  اين است انديشه‌ و مشی امام كه با تعاليم دينی و اسلام هم انطباق دارد وی مي‌افزايد: پيغمبر(ص) هم وقتی مي خواهد رهبر مدينه شود و حكومت مدينه را تشكيل دهد ، در عقبه‌ی اول و دوم از مردم مدينه بيعت می گيرد ، بيعت او هم چارچوب مشخص دارد  از جمله اين كه مردم مدينه از پيامبر(ص) در برابر هجوم مشركان حمايت كنند و حتی در جنگ بدر كه مسأله هجوم مشركان نيست، بلكه اين بار پيامبر(ص) می خواست هجوم ببرد و چون اين كار ، درخواستی خارج از چارچوب بيعت بود، لذا ايشان در اين زمينه از مردم بيعت دوباره می گيرد به عبارتي پيغمبر(ص) در جايی كه شبهه دارد كه كارش خارج از چارچوب رأی و خواست مردم است ، همان جا مجددا به رأی و خواسته مردم رجوع می كند يا بسيار شنيده‌ايد، حضرت علي(ع) خطاب به انبوه مردمی كه پس از قتل عثمان برای بيعت با ايشان هجوم آورده بودند، فرمود: اگر حضور مردم نبود و علما نسبت به گرسنگی مظلوم و سيری ظالم در برابر خداوند مسؤول نبودند، من ريسمان خلافت را برگردن شتر خلافت مي‌انداختم و آن را نمي‌پذيرفتم عضو كميسيون امنيت ملی و سياست خارجي در ادامه يادآور شد: در بازنگری قانون اساسی هم وقتی رييس مجلس خبرگان از حضرت امام می پرسد كه ولی فقيه چگونه بايد تعيين شود، پاسخ مي‌شنود كه هر فقيهی كه خبرگان نماينده‌ی ملت تعيين كردند، همان فرد قهرا ولي‌فقيه منتخب مردم است امام در پاسخ واژه منتخب را ذكر می كنند ، يعنی حتی ولی فقيه بايد انتخاب شود نه تنها در امور عمومی و عادی مردم، تشكيل مجلس ، دولت و رييس جمهور كه حتی رهبری و ولی فقيه هم زمانی ولی فقيه است كه منتخب مردم باشد آرمين يكی از مشخصه های انديشه سياسي حضرت امام را تأكيد بر آزادي‌هاي سياسی دانست و يادآور شد : امام حساسيت عجيبی نسبت به آزادی های سياسی مردم داشتند ، در تفكر و مشی عملی امام اين آزادی فقط در رأی دادن مردم خلاصه نمي شد يعنی امام فقط به جنبه‌های سخت افزاری قضيه توجه نداشتند كه مثلا كسي مانع از رأی دادن مردم نشود يا صندوق رأی نگذارند ، حتی حضرت امام به فضاسازي‌های خاص كه علي‌رغم رأي مردم برای جهت تأثيرگذاری بر رأی آنها ايجاد مي‌شد، به شدت واكنش نشان مي دادند  مثلا وقتی كه عده ای از روحانيون اطلاعيه دادند و اعلام كردند كه “مردم! همان طور كه شما در احكام فرعيه از فقيه تقليد می كنيد بايد در رأی دادن و در عرصه‌ی سياسي هم از مجتهد تقليد كنيد و اگر چنين كاری نكنيد به جهنم می رويد“ حضرت امام همان جا به شدت برخورد كردند برخی از پيشنهاد دهندگان اين نظر، از ارادتمندان امام بودند ، اما اين باعث نشد كه امام برابر اين نظر مسامحه كند ، بلكه شديدا برخورد كردند و گفتند كه اين هم انحرافی است پيش از اين عده‌اي می گفتند روحانيت در سياست دخالت نكند؛ در اين جا می گويند، هيچ كس به جز روحانيت در عرصه‌ی سياسی حق اظهار نظر ندارد ، هر دو خلاف و انحراف است وی تصريح كرد: وقتی امام احساس كرد كه برخی از آقايان ، از ايمان مردم استفاده می كنند و مردم را در رأي دادن، بر سر دوراهی بهشت و جهنم قرار می دهند كه “چون ما روحانی هستيم و از مدرسين هستيم  اگر به كانديدای ما رأي دهيد به بهشت می رويد وگرنه جهنمی مي‌شويد“ امام ديدند كه - با توجه به نبود احزاب قوی و ساختار حزبی - اين تبليغات در رأی مردم - علی رغم ميلشان - تأثير مي گذارد و آنها را از آنچه مي‌خواهند ، منع مي‌كند  بلافاصله اعلام كردند كه حوزه‌های علميه فقط برای شهر خودشان می توانند كانديدا معرفی كنند و جامعه مدرسين حوزه‌ی علميه‌ی قم نمی تواند برای ساير شهرها كانديدا معرفی كند عضو سازمان مجاهدين انقلاب اسلامی با طرح اين پرسش كه “علت اين امر چه بود كه امام با آنها كه اتفاقا هم از حاميان و ياران امام در طول دوران نهضت بودند چنين برخوردی كردند؟” يادآور شد: امام چون احساس مي‌كرد برخی از آقايان كه خيلی هم جليل القدر هستند به گونه‌ای عمل مي‌كنند كه مردم علی رغم تشخيص و ميل خودشان ناگزير به انتخاب گزينه‌ای می شوند، به شدت برخورد كردند اين حركت حضرت امام نشان داد كه ايشان خواهان اين است كه مردم كاملا بر اساس رأی و نظر واقعی خودشان، هر كسی را كه می خواهند انتخاب كنند و از هر تحميلی در اين زمينه جلوگيری كردند تفاوت امام با خيلی آقايان كه هنوز هم همان مشی گذشته خود را دارند ،در اين نبود كه امام مردم را به خاطر رأي خودشان مسؤول نمي‌دانست، تفاوت حضرت امام با اين آقايان در اين بود كه اين آقايان می گفته و مي‌گويند كه اگر به تشخيص ما عمل نكنيد و از آزادي‌تان به نفع نظر ما چشم پوشی نكنيد، به جهنم مي رويد و امام می گفت كه شما بر اساس تشخيص خودتان عمل كنيد اما رأيتان مسوؤلانه باشد ، يعنی در اتكايتان به تشخيص و عقل خود بايد باشيد و البته در برابر رأيی كه می دهيد مسوؤليد و در پيشگاه خدا هم بايد جواب دهيد و طبيعي است كه كسی كه با نيت سالم و خير ، تشخيص دهد، حتی اگر اين تشخيص، خود خطاست ، باز هم مأجور است ، چون واقعا مسؤولانه رأی مي‌دهد امام طرفدار اين نظر بود و خواهان آزادی كامل مردم در عمل سياسی و قانونی بود و اجازه نمي داد كه هيچ محدوديتی فراتر از قانون اين آزادی سياسی را حد بزند  نايب رييس سابق مجلس شورای اسلامي خاطرنشان كرد: اگر مشی امام را با مشي امروز مقايسه كنيد، مثلا يك نمونه‌ي خيلی روشن - به خاطر مسايلی كه اخيرا اتفاق افتاده می گويم- در مورد مقوله‌ي مذاكره با آمريكا، نظرات مختلفی داده شد كه صرف نظر از صحت و سقم آنها، وقتي شائبه‌ای به وجود می آيد كه فرد يا افرادی يا جريانی ، مذاكره با آمريكا را به نحوی تأييد می كنند ، دادگستري بلافاصله اطلاعيه می دهد كه هر گونه اظهار نظر در اين زمينه ممنوع است و تهديد به گرفتن و بستن مي‌شود در زمان حضرت امام ، در اوج شور انقلابی و بحبوحه‌ی جنگ ، يك گروه سياسی رسما عليه جنگ بيانيه می دهد و خواهان خاتمه جنگ می شود، ولی هيچ كس ، نه دادگستری ، نه قوه‌ی قضاييه و هيچ مرجع رسمی و حكومتی حق برخورد با اين گروه را نداشت و امام هيچ وقت نمی گفت كه بگيريد يا دادگستری هم اطلاعيه نداد ، يعنی در مقام بيان نظر همه آزاد بودند ، البته منظورم اين نيست كه آزادی در آن زمان در عالي‌ترين حد بود، بالاخره شرايط جنگی و انقلابي بود و اين امور اقتضائات خود را به عرصه‌ی سياسی تحميل می كرد حالا ببينيد كه امروز به نام دفاع از امام تا چه حد به اين ديدگاه اعتقاد وجود دارد و به اين ديدگاه عمل، يا از آن حمايت می شود و مهجوريت و انزوای مشي امام را دريابيد وی خاطرنشان كرد: ما پس از 23 سال به جايی رسيده‌ايم كه آقايی صريحا مي گويد كه “عده‌ای بي‌شرمانه مي‌گويند كه امام خواهان جمهوريت بود“ يا افرادی مقاله مي‌نويسند يا سخنراني می كنند و به صراحت می گويند “ولايت فقيه حكومت استبدادی است، استبداد دو نوع است ، استدلالی و يكی غيراستدلالي و حكومت ولايت فقيه حكومت استبداد استدلالی است“ يعنی به صراحت مي گويند استبداد است ولی استبداد استدلالی به اين معناست كه مستبد براي كار خود دليل دارد و چون دليل دارد بايد مردم آن را بپذيرند بايد پرسيد مگر مستبدی هم هست كه براي استبداد خود دليلی نداشته باشد؟ بالاخره هر كس برای خود دليلی دارد بنابراين به وضوح مشاهده مي‌كنيم كه چگونه ديدگاه امام را قلب ماهيت كرده‌اند و نگاه سياسی مبتنی بر مردم سالاری و جمهوريت را به يك انديشه ديكتاتوري تبديل كرده‌اند آنها با اين كار، بزرگ‌ترين جفا را به امام می كنند، آن هم از سوی عده‌ای كه حالا خود را بلند گوی امام می دانند؛ در حالی كه پيشينه آنها نشان می دهد كه در زمان حضرت امام يك كلمه در حمايت از امام و دفاع و تأييد مشی امام سخني نگفته‌اند، ولی امروز تئوريسين انقلاب و نظام و تبيين كننده‌ي ديدگاه‌های حضرت امام شده‌اند