جرگه بزرگ افغانستان موسوم به "لوئی جرگه"(کنگره خلق ها و برگزیدگان قبائل) با چند هفته تاخیر، بزودی کار خود را درکابل پایتخت این کشور آغاز خواهد کرد. این جرگه با هدف بررسی و تائید قانون اساسی این کشور تشکیل می شود. مهمترین خبر در ارتباط با این اجلاس، درحال حاضر و بیش از آنکه محتوای قانون اساسی جدید افغانستان باشد، اختلافاتی است که بر سر ریاست جمهوری آینده، اختیارات آن، زبان رسمی کشور و سرود ملی افغانستان وجود دارد و گمان می رود با سفر هفته گذشته وزیر دفاع امریکا به افغانستان و دیدار و مذاکراتی که داشت حل شده باشد. با آنکه این سفر را مرتبط با فعالیت های طالبان در افغانستان اعلام داشته اند، اما واقعیت خلاف اینست، زیرا دولت امریکا چنانچه مایل به تشدید فعالیت طالبان و یا کنترل و تضعیف آن داشته باشد، مذاکرات و دیدارهای خود را با رهبران پاکستان باید پیش ببرد و نه با رهبران افغانستان! اخباری که درباره خلع سلاح دو گروه بزرگ مسلح نیز روی شبکه های خبری جهان قرار گرفت، دارای اهمیتی در هم وزن با آنچه واقعا در پشت پرده در کابل می گذرد نبود و بیشتر جنبه پرده پوشی بر اختلافات داشت.

مهم ترین اختلاف و چالش میان برهان الدین ربانی نخستین رئیس جمهور موقت افغانستان پس از طالبان و برای یک دوره ای پیش از سقوط کابل بدست طالبان از یک طرف و حامد کرزای از طرف دیگر جریان دارد و هیچ طرح تقسیم قدرتی بین آنها هنوز به نتیجه قطعی نرسیده است.

برهان الدین ربانی پیش از سفر رامسفلد و بوش به افغانستان، آشکارا اعلام داشته بود که در لوئی جرگه آینده از ریاست جمهوری حامد کرزای دفاع نخواهد کرد و همین امر مهم ترین دلیل تاخیر در برگزاری لوئی جرگه بوده است. ربانی دلائلی را در این ارتباط مطرح می کند که اگر برای اعضای دولت کرزای و فرماندهان محلی جهادی بدلیل بهره ای که از قاچاق کالا و کشت و فروش مواد مخدر می برند بی اهمیت باشد، برای منتخبین قبائل می تواند بی اهمیت نباشد و جرگه آینده را به محلی برای حملات شدید سیاسی به کرزای و حتی ادامه ارتش امریکا در افغانستان بشود. ربانی بی پروا اعلام کرده است که کرزای نقشی بعنوان ریاست دولت در افغانستان ندارد و تنها برنامه اجرای فرامین شرکت های نفتی امریکاست. او همچنین معتقد است که در دو سال گذشته هیچ طرحی که نشان دهد دولت مرکزی در پی بازسازی ارتش ملی افغانستان است دنبال نشده است زیرا دولت کرزای علیرغم ادعاهائی که می کند نه عزم تشکیل چنین ارتشی را دارد و نه وزارت دفاع امریکا خواهان آنست و به همین دلیل افغانستان عملا بین 6 فرمانده نظامی در شش گوشه افغانستان تقسیم شده است و دولت مرکزی در کابل نیز تنها نقش رابط بین آنها را ایفاء می کند. ربانی حتی معتقد است فعالیت های اخیر طالبان با اشاره کرزای و موافقت پاکستان و امریکا و با هدف ترساندن مخالفان کرزای تشدید شده است و پس از انتخاب مجدد کرزای این فعالیت ها نیز پایان می یابد و به همین دلیل نباید به آن اهمیت داد، زیرا این یک بازی سیاسی است.

مسئله مهم دیگری که تشکیل جرگه را با تاخیر روبرو ساخته است مسئله زبان پشتو و نقش آن در زبان رسمی و دولتی افغانستان است. فعلا آنچه مورد تفاهم قرار گرفته و بویژه ربانی نقش مهمی در قبول آن و خاتمه بخشیدن به بحث ها داشته اعلام هر دو زبان پشتو و دری بعنوان زبان های رسمی کشوراست. حتی پذیرفته شده که در قندهار بعنوان مرکزیت پشتوها زبان رسمی در مدارس و بویژه مدارس دینی پشتو باشد، اما مکاتبات دولتی با دو زبان انجام شود.

مسئله دیگر سرود ملی افغانستان بوده است که دراین مورد نیز توافق شد که سرود به گونه ای ساخته شود که تلفیقی از هر دو زبان باشد و بصورت همزمان و در یک سرود خوانده شود.

اگر اینها را عقب نشینی های غیر پشتون ها قلمداد کنیم، گشایش فضای بیشتر برای آزادی زنان در قانون اساسی جدید افغانستان و فضای نسبتا گشوده سیاسی برای فعالیت احزاب ملی دست آورد مذاکرات و رایزنی ها و مصالحه های پشت پرده است. برهان الدین ربانی با آنکه خود از استاتید علوم دینی است و سالها در دانشگاه کابل تدریس علوم دینی نیز کرده است، با گرایش های ارتجاعی اسلام فاصله دارد و او را بیشتر می توان یک نواندیش دینی تصور کرد تا یک طالب پشتون افغان! پیوند فکری او با احمد شاه مسعود از این رهگذر می گذشت. در همین ارتباط گفته می شود در قانون اساسی جدید افغانستان یک نخست وزیر برای امور اجرائی کشور پیش بینی شده که باحتمال بسیار ربانی کاندیدای آن خواهد بود و در این زمینه نیز تفاهم و توافق حاصل شده است.

با تشکیل لوئی جرگه و تصویب قانون اساسی افغانستان، انتخابات سراسری در افغانستان در دستور کار دولت قرار می گیرد. دولتی که عنان آن تا پایان این انتخابات همچنان در دست حامد کرزای باقی خواهد ماند و اگر مصالحه های کنونی به قوت خود باقی بماند، کرزای همچنان و برای یک دوره چند ساله ریاست جمهور افغانستان خواهد بود. حمایت بوش و وزیر دفاع امریکا از وی در این زمینه بسیار مهم بود، اما مهم تر از آن مصالحه ای بود که در هفته های اخیر بدست آمد و زمینه را برای آن حمایت قاطع امریکا از کرزای و رفتن به سوی تشکیل لوئی جرگه فراهم ساخت.

با تصویب قانون اساسی جدید افغانستان، احزاب رسما کار خود را درافغانستان آغاز خواهند کرد و از هم اکنون گفته می شود پرقدرت ترین نیرو در پارلمان آینده افغانستان حزبی خواهد بود که از نیروی حزب حاکم در دولت دمکراتیک افغانستان تغذیه خواهد کرد، اما به نام و هویت آن حزب حاکم، بلکه با نامی عمدتا ملی و گرایشی منطبق با واقعیت امروز جهان، منطقه و افغانستان.