|
جدايی دو نسل و شايد سه نسل درايران هرسال بيش ازسال
گذشته می شود. جوانی گناه است و جوان مجرم .
دختران همچنان و عليرغم تهدیدها ودستگيری ها مانتو
(شايد بتوان گفت تونيك ) تنگ و كوتاه را با شلوارهای
پاچه كوتاه می پوشند. آرايش صورت نوجوان ها و جوان ها
در هوای خاكستری و آلوده تهران، چنان است كه گوئی به
چهره مردگانی كه از كنارت می گذرند رنگ ماتم می بخشد.
پاتوق شبانه و عصرانه خيلی از آنها برج ميلاد و جام جم
و چند مركز خريد ديگر است. دختران از پايين و ازپشت
كشف حجاب كرده اند. دربان ميلاد و جام جم مرتب به
پسرهايی كه موهای بلند و آشفته دارند و در اطراف شانه
رها كرده اند توضيح و تذكر می دهند. موی تازه رسته صورت
ها را خط ظريفی از دو طرف چانه تا زير لب تزيين می دهد.
دربان ميگويد: آقا "ورود مجرد ممنوع" ولی بهر حال و
بهر شكل آنها به جام جمی كه با پرداخت پول و رشوه
دوباره باز شده راه می يابند. مردم ميگويند: اينجور
مراكز متعلق به خود دست اندركاران رژيم است و گرنه
ممكن نبود ادامه حيات دهند.
خانم هايی با چادر مشكی در گوشه ای از سالن اينگونه
مراكز ايستاده اند و به دختران تذكر می دهند. آنها نيز
آنچه را در دل دارند گاه بر زبان می آورند. يكی از
آنها ميگويد: " دل من خون است. دار وندارم را گرفتند و
شوهر جوانم را. شما فكر می كنيد از اين كار خوشم می
آيد. چه كنم؟ "
دخترها هنوز جرات ميكنند گاهی دست پسرها را در پارك و
يا خيابان بگيرند. اين دست ها دزدانه همديگر را می
گيرند، اما در فاصله ای نزديك تر، دستهای ديگری برای
آلودگی به اعتياد به هم می رسند. مواد مخدر و داروهای
شادی بخش بی پروا رد و بدل می شود. چنان بی پروا و
آشكار كه ديگر به اين رد و بدل كردن نمی توان گفت
قاچاق.
ديدگاه های سياسی هم به اندازه شكاف نسل ها متفاوت شده
است. نسل جا افتاده با وحشت به رويدادهای عراق می نگرد
و آمدن امريكا را مصيبت بزرگی می داند. آنها می ترسند
كه بوش قبل از پايان دور اول رياست جمهوری اش " زهر
خود را به ايران بريزد". اما عليرغم اين بيم و وحشت،
وقايع نجف، حداقل در شهر بزرگی مثل تهران چندان همدردی
را برنيانگيخته است. مردم مقتدا صدر را تروريست می
دانند و تمام اين درگيری ها را ناشی از حركات
تروريستی. اسمش را گذاشته اند "بچه مارمولك". بهر حال
جنگ طولانی باعراق هم تاثير خودش را در اين بی تفاوتی
نسبت به سرنوشت عراقی ها گذاشته است.
سيمای جمهوری اسلامی گزارش خبری درگيری های عراق را به
تفصيل و با هيجان پخش می كند. در بزرگراه تهران
تصاويربزرگ شده ای از عكس هايی نصب شده كه مربوط به
اسرای فلوجه است. اسرائی كه با قلاده بسته شده اند، و
يا تصوير اسير عراقی كه به سيم های شوك الكتريكی متصل
است. عجيب است كه مردم نسبت به اين تصاوير هم از خود
واكنش نشان نمی دهند. چنان بذر خشونتی در ايران پاشيده
شده كه مردم با ديدن اين نوع تصاوير حتی كنجكاو هم نمی
شوند.
احساسات ضد عرب در بين مردم واقعيت است. حضور چشمگير
عرب ها در خيابان های تهران بيشتر شده است. مردی عرب
با چهار زنی كه پوشيه دارند عبور می كند. مردی كه از
كنارم عبور می كند می گويد: می خواهند ما را اين شكلی
كنند.
قتل زنان چنان عادی شده كه تنها اگر جنبه های مرموز
داشته باشد توجه مردم را جلب می كند! درروز روشن، زنی
شاهد انتقال جسد خون آلود و پيچيده در ملحفه ای بوده
كه مرد از منزل خارج می كرده است. ناظر اين صحنه،
ماجرا را به اگاهی اطلاع می دهد و تازه كاشف به عمل می
آيد كه در ملحفه جسد زنی بوده كه با ضربات كارد به قتل
رسيده است. افراد مظنون به شاهد نشان داده می شوند تا
بلكه قاتل شناخته شود. شاهد می گويد هيچكدام آنان قاتل
نيستند. او بازهم مشخصات دقيق قاتل را به ماموران
آگاهی می دهد. اين بازی آنقدر ادامه پيدا می كند تا
سرانجام از طرف حراست آگاهی او را احضار می كنند و می
گويند بهتر است بيش از اين موضوع را پيگيری نكنی. مگر
اينكه جان خودت را دوست نداشته باش! ازبين همين عكس
هائی كه نشانت می دهند، يكی را بگو قاتل است و برو
دنبال زندگی خودت!!
تهران شهر وحشت است. برای زنان بيشتر، چنان كه گوئی
اين وحشت را حكومت دامن می زند تا زنان هرچه بيشتر
خانه نشين شوند و حضور كم رنگی در خيابان ها داشته
باشند.
دختران بندرت تنها به خيابان می آيند. معمولا همراه
دارند. قرار است پارك های تهران بزودی بين مردان و
زنان تقسيم شوند. هر پاركی در تهران پاتوق يك گروه و
قشری شده است. مثلا پارك دانشجو پاتوق هم جنس گرايان
و دوجنس گرايان مرد شده است. هم جنس گرايی بطور اشكار
در بين زنان نيز رايج شده است.
امنيت از زير زمين های متروی تهران هم رخت بربسته است.
ترس از جنايت و دزدی و سرقت از روی زمين تهران به زير
زمين متروی تهران راه يافته است.
چند وقت پيش متروی شهر اشكال فنی پيدا كرده بود و ساعت
ها مردم در دالان مترو مانده بودند. پسرجوانی خود را
زير ريل مترو پرتاب كرده و كشته بود. اشكال فنی اين
بود. خودكشی و قتل و جنايت آنقدر زياد است كه ديگر اين
نوع خودكشی نوعی قتل و مرگ لوكس است.
اين فاجعه است، اما اگر ندانيم و به روی خود نيآوريم
فاجعه بار تر است: بسياری از جوان ها حتی به قيمت ورود
امريكا به ايران می خواهند از اين وضع خلاص شوند. حتی
اگر اين را براحتی و با صراحت نگويند، كه می گويند،
پوسترها و تبليغاتی كه حكومت برای ايجاد وحشت از ورود
امريكا به ايران پخش می كند، نشان دهنده آنست كه حكومت نيز
از اين نظر و روحيه مردم كاملا آگاه است. خيلی ها
استدلالشان اينست كه " مگر حكومت الان ايرانی است؟ اگر
اجنبی قرار است حكومت كند چه فرق می كند كه امريكايی
باشد يا عرب و آخوند "
نان سنگ شده 150 تا 200 تومان. خيلی ها را در خيابان
می توانيد ببينيد كه برای فرار از گرمای تهران، يك
بستنی را دو نفره و چند نفره ليس می زنند.
كم و بيش حرف انتخابات دور بعدی رئيس جمهوری زده می
شود. مهاجرانی و رابطه اش با خانمی كه در گفتگوی تمدن
ها كار می كرده و منشی او بوده را مردم قبول كرده
اند، اما همه ميدانند كه اين جنجال برای ضربه زدن به
او برپا شد تا رئيس جمهور نشود. در خيلی از محافل مردم
منتظرند ببينند چطور موسوی را از ميدان به در می كنند.
بی اعتمادی و ناباوری همه گير و همه جائی است.
سينما هنوز در اوج است و فيلمسازان همچنان سرگرم
توليد.
فيلم "مهمان مامان" ساخته مهرجويی، رفته است روی
اكران تا بلكه ياد و خاطره مارمولك را مردم فراموش
كنند. از استقبالی كه از مارمولك شد، فقط گرانی بليتش
برای مردم مانده است. كی فكرش را می كرد بليت سينما
بشود 1000 تومان؟ مهر جويی خيلی خوب ضعف و قوت های
فرهنگ ما را در يك شب مهمانی، در يك خانواده فقير و كم
درآمد روی پرده آورده است.
فيلم را ببيننده با بغض و خنده ميبيند. صحنه های رقص
آن يادآور فيلم گنج قارون و رقص با دستمال آغاسی است.
صحنه ای كوتاه از فيلم رضا موتوری هم چاشنی مهمان
مامان شده است. نوستالژيك! تقريبا همه صحنه های شادی و
رقص سانسور شده اند و تنها مثل رعد و برق می آيند روی
پرده و می روند. اصل فيلم را در دهه فجر نشان داده
بودند. آنها كه فيلم را كامل ديده اند، به ديگرانی كه
در سينما فيلم را می بينند پز می دهند كه كاملش را
ديده اند. همه آنها كه فيلم ها را در فستيوال می بينند
به نوعی گرفتار احساس خودبرتری فرهنگی شده اند!
وقتی فيلم تمام شد، آپارتچی ابتكار جالبی به خرج داد.
ابتدا يك آهنگ عشقی كوچه بازاری پخش شد و بعد هم با
بازی انگشتهايش انواع اشكال را روی پرده برد.
شادی اين صحنه آخر فيلم، كه نه، بلكه هنر نمائی
آپارتچی سينما وقتی كامل شد كه خبر پيروزی رضازاده
قهرمان وزنه برداری سنگين وزن ايران در المپيك آتن هم اعلام شد.
مردم شهر اردبيل ملحفه ای را به ديوار خانه پدری او
آويزان كرده و فيلم ويدئوئی مسابقه او را برای اهل محل
نشان می دادند. زير پوسترش نوشته " چون ايران نباشد،
تن من مباد". حتما برايش مسئله خواهند ساخت. بايد می
نوشت چو رهبر نباشد، هيچكس نباشد! دفعه پيش پيشنهاد 30
ميليون دلار تركيه را برای ماندن در آنجا رد كرده بود.
بايد ديد يونانی ها چه پيشنهادی می كنند!
خواب تلخ-
بيداری تلخ تر!
آشنائی كه سری ميان سرهای سينمائی دارد می گفت، كه
فيلم "خواب تلخ" را بصورت خصوصی و در سينمای سپيده
ديده است. بنا به دعوت كارگردان فيلم كه امير يوسفی
است خيلی از كارگردان ها و هنرپيشه های سينما، از جمله
عزت الله انتطامی هم حضور داشته اند.
فيلم خواب تلخ با اعتراض بسياری از كارگردان ايرانی
روبرو شده است، چرا كه تاكنون نامدارانی مانند
كيارستمی و يا مخبلباف هميشه از انسانی بودن فرهنگ
ايرانی سخن گفته و فيلم ساخته اند، اما در فيلم خواب
تلخ از اين فرهنگ انسانی خبری نيست. مراسم كفن و دفن
مردگان در اين فيلم حالی برای تماشاچی نمی گذارد. پرده
ها دريده شده و از مرزهای خصوصی يك فرهنگ عبور کرده
است .
فيلم را با هدف رفتن و بردن به "جشنواره " ساخته اند.
خوش ساخت است و داستان هم يكدست و خوب دنبال شده است .
قبرستان "سده" در خمين مكان فیلم برداری است. شهری كه
زادگاه خمينی بوده است. اسفندياری مرده شوی است. با
دستهايی بزرگ وورزيده. خانه كاهگلی اش به سبك معماری
سنتی است و استادانه، بی روح و آرام مرده می شويد. او
رئيس مرده هاست. تا مرده می رسد به او تلفن می كنند و
او برای شستن مرده می آيد. درست مثل جراحی كه برای عمل
جراحی به اتاق جراحی احضار می شود و يا پزشك زنانی كه
برای زايمان، پاهای زن حامله را از هم می گشايد.
او مردی است بلند قامت، كه همه از دست های سنگينش وحشت
دارند. قبركن، مرده شوی زنان، كسی كه لباس مردگان را
می سوزاند؛ همه از او وحشت دارند. رئيس مردگان
ديكتاتوری است كه حق و حقوق همه را می خورد. دستمزد ها
را بالا می كشد. همه از كمی دستمزدشان گله دارند.
قبرستان "سده" تاريخی است. در آنجا سنگرقبرهايی يافت
می شود كه 700 تا 800 سال عمر دارند.
فيلم "خواب تلخ" مراحل مرده شويی و كفن كردن مرده و
مراسم دفن را نشان می دهد. چنان كه گاه دچار تهوع می
شوی. زير ناخن مرده را تميز می كند، باد شكم آن را
خارج ميكند، چنان كه با درآمدن صدای اين باد، در عين
تاثر نمی توانی بخندی!! اين صحنه ها بازسازی شده، اما
چنان ماهرانه كه تماشاگر تصور می كند اين ها بخشی از
يك فيلم مستند است. با توضيح مرده شوی مراحل مرده
شستن و بکار بردن تميز كننده برای مرده (كافور، ماده ضد عفونی …)
در صحنه های به هم متصل دنبال ميشود.
دست مزدها بين گوركن و مرده شوی زن و لباس سوز تقسيم
می شود . اسفنديار بخشی ازدست مزد را به امامزاده
تقديم می كند و بقيه را به حاج آقا. پای حاج آقا در
گوشه ای از پرده ظاهر ميشود، كه روی زانو خم شده و
عمامه می پيچيد. او از اسفنديار گزارش می گيرد.
شمار مردگان زياداست. اكثرا در اثر حوادث از بين رفته
اند، از بام افتاده اند و براثر اعتياد از پای درآمده
اند.
داستان اسطوره ای كوه سده (همان كوهی كه سنبل زرتشت
است) در طول فيلم روايت می شود. وقتی لباس سوز قبرستان
به سبك جيب برها جيب مردگان را می كاود و يا قبر كن
هيچ احساسی نسبت به جمجمه ها ندارد، فضای زندگان، بر
فراز متروی تهران، درخيابان ها و پارك ها به ياد می
آيد. آنجا، كه جنازه خون آلود زن را در محلفه از خانه
خارج می كنند، پليس دودوزه باز آگاهی و حراست آن كه
خون را پايمال می كنند، جوانی كه در ميان چشم بی تفاوت
مردم خود را زير مترو می انداز و يا دستی كه سرنگ
آلوده به ايدز را به دست ديگری می دهد و...
اين زندگی، تلخ تر از خواب تلخ است!
|
