هيچكس بدرستی نمی داند "اسب" از چه زمانی روی زمين به تاخت رفت و از چه زمانی توانستند بر پشتش بنشينند. می‌گويند حيات اسب بر روی زمين به پنجاه ميليون سال پيش برمی گردد. البته نه اسبی كه اكنون می‌بينيم و می‌شناسيم.

اسب‌های اوليه، با اسب‌های كنونی به لحاظ جثه تفاوت‌های بسياری داشته اند. اندام آنها بسياركوچكتر ازاسب‌های كنونی بوده و هيكلی به اندازه روباه داشته اند.

اسب‌های يك ميليون و دويست هزار سال پيش شباهت زيادی به اسب‌های كنونی داشته اند. در عصر سنگ انسان‌های اوليه اسب‌ها را شكار كرده اند و گوشت آنها را خورده اند. نژاد آنها گوناگون است. از آن گوناگونی تاريخی، اكنون هفت گونه آن در آسيا و آفريقا باقی مانده است و 63 نژاد آن در سراسر جهان پخش است.

در استپ‌های جمهوری‌های آسيای مركزی شوروی سابق، مناطقی وجود داشته، كه در آنجا حدود 6 هزار سال پيش برای نخستين بار اسب بدست شبان هائی كه دراين استپ‌ها زندگی می‌كرده اند، اهلی شده اند. به طورقطع می‌توان گفت كه اين اسب‌ها نيای مستقيم وبلافصل اسب‌های تركمن بوده اند.

دراين منطقه گسترده، ن" تيان شان" وجود داشته، كه درحقيقت می‌توان گفت اين اسب نيای اسب‌های سريع و چالاك امروزی شرق است. اسب سكايی با اندامی متوسط در ناحيه شمال ايران قديم تا سيبری و اسب هايی با جثه كوچك كوهستانی، بنام  "يابو" و اسب كوچك خزردر مناطق غرب اين محدودهً وسيع همراه با اسب‌های عربی و در شرق آن اسب‌های وحشی مغولی متناسب با آب و هوای جغرافيايی وجود داشته اند، كه پاره‌ای  از آنها با اسب‌های بيگانه اصلاح يافته اند. اسب‌های كُرد، اسب‌های دوخونی خاور زمين هستند. اسب‌های دوخونی شرقی ازآميزش ماديان ( يابو) با اسب تركمن است.

يكی از اسب‌های با نژاد و اصيل دنيا كه در نواحی شرق اين منطقه يعنی در منطقه آلتايی مغولستان كشف شد، اسب تركمن است. اين اسب كه سده‌ها پيش ازميلاد درگورستان‌های پازيرك آلتايی ( اين گورستان صد‌ها سال زير يخ واقع بوده است . در اين گورستان است كه نخستين فرش دستباف دنيا يافت شد.) كشف شده، همانند امروز نمد پيچ شده بود. نژاد اصلی اسب تركمن به لحاظ اينكه آميزش خونی نداشته، بمثابه با نژاد ترين اسب و مادر اسب‌های موجود در جهان شناسايی شده است. (منطقه‌ای كه تركمن‌ها در آنجا به پرورش اسب اشتغال داشتند ، با دتيای خارج تاپايان قرن نوزده به سختی در ارتباط بود، ازاين رو نمی توانست نژاد‌های ديگر اسب براسب تركمن تاثير بگذارند. به غير از اين، در اين منطقه نژاد هاي« بيگانه »‌ای كه دراصل نوع ديگر اسب‌های تركمن بودند، وجود داشتند.) اين اسب در نزد قوم ماد از اهميت بالايی برخوردار بوده است و گويا بدست اين قوم به نواحی شمال خراسان كنونی انتقال يافته است. اسب تركمن در كاوش‌های شهر فرغانه ازبكستان نيز يافت شده كه متعلق به هزار سال قبل از ميلاد مسيح است.

اسب تركمن از ديرگاه در جنگ‌ها و پيروزی‌های شاهان ايرانی پيش از اسلام تا دوران معاصر بويژه دوران نادرشاه ، نقشی مهم داشته است. مهمترين برتری اسب تركمن با ديگر اسب‌های دنيا، بكارگيری آن در اصلاح نژاد ديگر اسب‌های جهان است. يكی ازبا نژادترين اسب‌های تركمن كه به زيبايی و چابكی پرآوازه است آخال تكه نام دارد. آخال تكه اسبی است كه با ديگرنژاد اسب‌ها همسنگ وهمتازيانه نيست. چينی‌ها و سلسلهً دودمانِ هان نيز از اسب تركمن اطلاع داشته اند و شيفته اين اسب بودند و آنها را« اسب‌های آسمانی » می‌ناميدند و بخاطر تصاحب اين اسب‌ها جنگ‌های بسياری را با حكومت بلخيان به راه انداختند. اسب تركمن درهنگ سواره خلفای بغداد مورد استفاده قرارمی گرفتند.

اسب تركمن اندامی كشيده، دُمی باريك، سر و گردن زيبا دارد. برای اسب‌های بانژاد تركمن درسال‌های گذشته ذخيره‌های ژنتيك اين اسب، تقاضای جهانی يافته است. اسب تركمن در نزد تركمن‌ها پيشينه‌ای طولانی در سنن و زندگی صحرانشينی وجنگ وگريزها درگذشته داشته است. ازاين رو شاعران و سرايندگان تركمن دردرازای تاريخ هماره درآثار خود
ازاسب و خوی نيك آن بسيار نوشته اند. بقولی، يك تركمن درگذشته‌های دور پنجاه من بار برروی اسب گذاشته وخود نيز سوار برآن تا ده فرسخ راه را هم می‌رانده است. اسب تركمن كه اسبی راهوار ويكه تازاست، از زيباترين اندام دربين نژادهای اسب دردنيا برخورداراست.
نژادهای شناخته شده اسب تركمن : يمود كه تنومند و خوش اندام است. نوع بسيار معروف آن « كور اوغلی » است. كور اوغلی اسبی است بردبار، تيزتك اغلب به رنگ سفيد، رنگ پوست روباه و طلايی دارد. بلندی آن 147 تا 155 سانتی متر است.

 آخال تكه : از نسل اسب‌های تركمن كهن و باستانی است، كه تا 2500 سال پيش نيز زيست داشته است. آخال تكه اسبی است با استعداد فوق العاده و همچنين منشی بسيار خودسر دارد. اسبی است با توانايی بالا، با سری راست ، گردنی ظريف، طول متوسط، مچ پای برجسته و پاهای مقاوم با سمی سخت است. رنگ‌های اصلی آن كهر، خاكستری، سفيد، طلايی رنگ، سرخ و سياهِ كلاغی است. تقريبا، 150 و 160 سانتيمتر است.

خوب است. به رنگ‌های  نيلگون، طلايی، قهوه‌ای روشن و ابرش يافت می‌شود.
تركمن:

اين اسب در اصل به مفهوم يك نژاد نيست، بلكه فرامفهومی است برای اسب‌های بسيار اصيل استپ‌های جنوب روسيه و مناطق هم مرز افغانستان و ايران . اسب‌های اين گروه امروزه به صورت آخال تكه، چناران و يمود معرفی می‌شوند.

اين اسب دركل دارای اندامی زيبا، سريع و استقامت بالا است، كه از صد‌ها سال پيش رد پای خود را در بسياری از حوزه‌های پرورش اسب در اروپا گذاشته است.