محمد خاتمی امروز در مراسم افتتاحيه سومين مجلس دانش‌‏آموزی گفت:  به علت تأثير عميق دينی در زندگی اجتماعی مردم ايران، فريبكاران و دروغگويان سعی كرده‌‏اند كه برای تقويت پايگاه خود از دين استفاده كنند. وی ضمن تاكيد بر ضرورت مشاركت عمومی يادآور شد: مشاركت امری نيست كه به عنوان موضوع انشا برای جوانان و غيرجوانان تعيين شود تا فوايد و ضررهای آن را بنويسند، بلكه منظور از مشاركت حضور واقعی در عرصه عمل و رفع موانع مشاركت در جامعه است. وی همچنين با اشاره به ضرورت آزاد و دواطلبانه بودن مشاركت مردم تاكيد كرد: اينكه اربابی، نوكران خود را در مزرعه‌‏ای جمع كند و بگويد اين مزرعه را با مشاركت هم بسازيد، اين مشاركت نيست، بلكه مشاركت اجتماعی كه مبنای مردمسالاری است بايد داوطلبانه و آزاد باشد.
خاتمی تأكيد كرد: اگر جامعه به لحاظ روحی و آنچه از تاريخ در ذهن آن مانده است، مشاركت پذير نباشد، با برنامه ريزی و دستورالعمل مشاركت ايجاد نخواهد شد.
خاتمی با بيان اينكه هر نظامی، فرهنگ متناسب با خود را می‌‏طلبد و با فرهنگ استبداد زده نمی‌‌‌‌‏توان خواستار تحقق نظام دموكراتيك بود، گفت: تاريخ ايران، تاريخ استبداد زده است و مردم ما قرن‌‏ها تحت سيطره مستبدان زندگی كرده‌‏ اند. ملت ايران بيش از 150 سال است كه استقلال و پيشرفت را فرياد می‌‏كند و دو بار در تاريخ تمدن ساز بوده است، اما از وضعی كه در دوره اخير بر آن تحميل شده است، رنج می‌‏برد.
 رئيس‌‏جمهوری عبور از جامعه استبداد زده به سمت جامعه مردم‌‏سالار را با حفظ هويت فرهنگی و تاريخی ملت ضروری و در عين حال دشوار دانست و گفت: به علت تأثير عميق دينی در زندگی اجتماعی مردم ايران، فريبكاران و دروغگويان سعی كرده‌‏اند كه برای تقويت پايگاه خود از دين استفاده كنند.

وی با بيان اينكه برای موفقيت در اين گذر تاريخی بايد مشاركت را جدی بگيريم، گفت: مشاركت در جامعه بايد تام باشد، يعنی تمام سطوح اجتماعی را فرا بگيرد كه مهمترين بخش آن مشاركت در حكومت است.
همه شهروندان بايد اين اجازه را داشته باشند كه در عرصه تعيين سرنوشت خود شركت كنند، حكومت و قدرت بايد نماينده مردم باشد و نيز زمينه برای به حكومت رسيدن افراد و آزادی برای گزينش كسانی كه می‌‏خواهند بر جامعه حكومت كنند، فراهم باشد.
فضای آزادی بايد در جامعه فراهم شود و انسان مجبور نشود كه در جهت خاصی مشاركت كند يا اگر جهت خواست خودش تأمين نشد، خواست خود را رها كند و به منزل برود.
خاتمی همچنين با بيان اينكه امروزه مشاركت بايد سازمان يافته باشد، گفت: در جوامع پيچيده امروز مشاركت هر چند يكبار به صورت توده وار جوابگو نيست و در اينجاست كه تشكل‌‏های مردمی و جمع‌‏های خاصی با سازماندهی خاصی شرط مهم، عبور سالم از مرحله حساس فعلی هستند.
خاتمی، تشكيل سازمان دانش آموزی، مجلس دانش آموزی و سازمان ملی جوانان را از افتخارات دولت خود دانست و با اشاره به نهادينه شدن مجلس دانش‌‏آموزی، گفت: مشاركت بالای 90 درصد دانش‌‏آموزان در انتخابات اين مجلس نشان از بيداری دانش‌‏آموزان و نيز جدی گرفتن اين حركت اساسی است.