۵۶ هزار و ۱۵۷ همسر شهيد در كشاكش روزهاى جنگ و پس از آن در مقابله با چالش هاى پيش روى خود با فراز و نشيب هاى سختى مواجه شدند كه هنوز برنامه مدونى براى چاره انديشى و حل اين چالش‌ها تدوين نشده بود. چه بسا نداشتن توجه و اهتمام به رفع اين چالش‌ها از سوى مسئولان گره اين مشكلات را كورتر كرد. در حال حاضر پس از ۱۶ سال در نخستين همايش دانشگاه، زن و دفاع مقدس در دانشگاه الزهرا برگزار شد، نقش و مشقات زنان شهدا با نگاه علمى مورد بررسى قرار گرفت. در ميان بسيارى از مناسبات كليشه اى و شعارى تجليل از زنان شهدا كمتر مسئول يا ارگانى خود را ملزم به شناسايى و حتى شناخت مشكلات زنان شهدا با پشتوانه علمى و پژوهشى كرد و چه بسا اكثر خدمات و تسهيلات ارائه شده از سوى ارگان‌ها به همسران و فرزندان شهدا در قالب كمك هاى مادى در جاى خود ثابت ماند.

2/50 درصد ازدواج كردند

براساس آخرين آمار رسمى از همسران شهدا، ۲۸ هزار و ۱۷۲ نفر از آنان – 50/2 درصد - و ۲۷ هزار و ۹۸۵ نفر از آنان _ 49/8 درصد _ ازدواج نكرده اند.
ميانگين سن همسران شهدا امسال ۴۵ سال است. ۵۱۶ نفر از همسران شهدا كمتر از ۳۰ سال سن دارند، ۴ هزار و ۸۲۸ نفر از آنان بين ۳۱ تا ۳۵ سال سن دارند. همچنين ۱۳ هزار و ۵۵ نفر از آنان در رده سنى ۳۶ تا ۴۰ سال و ۱۴ هزار و ۵۷ نفر از آنان بين سنى۴۱ تا ۴۵ سال قرار دارند. تعداد زنان شهدا در سنين ۴۶ تا ۵۰ سال آمارى حدود ۹ هزار و ۵۰ نفر را تشكيل مى دهد اما ۱۴ هزار و ۶۵۱ نفر از زنان شهدا در رده سنى بالاتر از ۵۰ سال قرار دارند. ۲۱۸ هزار و ۸۷۶ شهداى جنگ ۸ ساله كشور، ۱۴۴ هزار و ۵۲۵ فرزند به يادگار گذارده اند كه همسران آنان وظيفه پرورش و به سامان رساندن آنان را بر عهده گرفتند. ۱۶ درصد از همسران شهدا شايد از همان آغاز زندگى مشترك همسر خود را از دست دادند. در ميان ارقام آمارى ۹ هزار و ۲۳۳ همسر شاهد بدون فرزند حك شده است كه از اين تعداد ۴۸۶۸ نفر از آنان ازدواج مجدد كرده و ۴۳۶۵ نفر همچنان ازدواج نكرده باقى مانده اند. ۱۳ هزار و ۹۳ نفر از همسران شهدا تك فرزند بوده و ۱۰ هزار و ۸۴۳ نفر از آنان دو فرزندى هستند. ۴۱ درصد از همسران شهدا صاحب ۳ تا ۶ فرزند هستند. به طور دقيق تر مى توان گفت ۷ هزار و ۲۲۰ نفر از آنان داراى سه فرزند، ۵ هزار و ۱۴۱ نفر از همسران شهدا چهار فرزند، ۳ هزار و ۸۲۹ نفر از آنان پنج فرزند و ۶ هزار و ۷۹۸ نفر از آنان داراى شش فرزند و بيشتر هستند. ميانگين سن فرزندان دختر و پسر شهدا ۲۶ سال است و اين نشان از ساماندهى فرزندان شهدا در اين سنين است. به تازگى و پس از اين سال‌ها كار پژوهش در زمينه موفقيت و شناخت موانع و مشكلات پيش روى همسران شهدايى كه موفق نبوده اند و كمك به رفع اين موانع آغاز شده است. پس از ۱۶ سال درصد زنان موفق و ناموفق استخراج شده است و عوامل موفقيت و عدم موفقيت و راهكارها به تازگى مشخص شده است.
امروز برخى زنان ايرانى در كسوت همسران شهدا ۴۲ هزار و ۸۰۸ پسر و ۳۷ هزار و ۱۱۹ دختر مجرد و ۳۲ هزار و ۵۷۱ پسر و ۳۲ هزار و ۲۷ دختر متاهل را سرپرستى كرده اند.