در طی هفته گذشته دو همايش بزرگ در مورد نقش و جايگاه اقوام مختلف ايرانی در لندن و تهران بر پا شد. از آنجائی كه من در هر دو همايش حضور نداشتم ، ناچارا نقدم را بر پايه گزارشات رسيده از اين دو همايش محدود می كنم. رازهای نهفته و آشكار بسياری در مورد اهداف ، چگونگی برگزاری و شكست و يا موفقيت اين دو همايش كاملا متفاوت و مجزا وجود دارد كه قابل تامل و تفسير هستند.  همايش لندن توسط نيروهای اپوزيسيون وابسته به اقوام ايرانی صورت گرفت. در اين همايش آزاد اكثر احزاب ، سازمانها و شخصيت های وابسته به اقوام ايرانی نظير فارس ، بلوچ ، كرد ، آذری ، عرب و غيره شركت كردند و نقطه نظرات خود را آزادانه بيان كردند كه حتی بر طبق گزارشات مندرجه اصطكاكها و برخورد افكار  به تنش كشيده شده بود. همايش تهران كه ظاهرا بعنوان يك عكس العمل اضطراری در مقابل سمينار لندن  توسط وزارت كشور جمهوری اسلامی ترتيب داده شده بود روز شنبه يعنی يك هفته بعد از همايش لندن با پيام خاتمی رئيس جمهور آغاز به كار كرد. همايش تهران بر اساس گزارشات برای دو روز برنامه ريزی شده بود ، اما ظاهرا به دليل عدم استقبال ناچارا بعد از يك روز خاتمه يافت.

يكی از مسائل حائز اهميت در اين دو همايش استفاده و يا عدم استفاده از واژه ها و كلمات بود. در كنفرانس لندن واژه های اقوام ؛ مليت ما ؛ و خلقهای ايرانی بكار برده شده بود و بحث بروی كرد و بلوچ و عرب و آذری و ديگر اقوام ايران بوده است. اما آنچه كه تعجب آور است اين است كه در همايش تهران در متن پيام رئيس جمهور و سخنرانی وزير كشور اسمی از اقوام ايرانی برده نشده است. يعنی كلماتی نظير كرد ، آذری ، بلوچ ، تركمن ، عرب و غيره  حتی يكبار مورد استفاده قرار نگرفته اند. يعنی اينكه در مورد "اقوام" بطور كلی صحبت بشود ولی اسمی از آنان به ميان نيايد. سخنرانان همايش تهران كه  با پيام رئيس جمهور و سخنرانی وزير كشور آغاز بكار كرد، از تجزيه و تحليل علمی ، سياسی ، اجتماعی و فرهنگی از مسئله اقوام پرهيز كردند.  در همايش لندن اغلب شركت كنندگان از نمايندگان اقوام ايرانی بودند. بيشتر سخنرانی ها نيز توسط نمايندگان اقوام صورت گرفت در حالی كه در همايش تهران ، معاونين وزير كشور و استا دهای دانشگاه و استانداران دولت به نمايندگی از اقوام سخنرانی كردند. حميدرضا جلايی پور يكی از اصلاح طلبان بنام ايجاد فدراليسم در ايران را سرابی بيش نخواند. وی فدراليسم را رد كرد و تنها راه به  سوی آينده را پولوراليسم خواند. وی كه عضو هيأت علمی دانشگاه تهران نيز هست ، انگار معانی ساده كلماتی نظير فدراليسم و پولوراليسم را درك نمی كند. پولوراليسم همان فدراليسم است در نوع خود. در مقابل پولوراليسم و يا فدراليسم ، سنتراليسم ( مركز گرائي) قرار دارد كه حكومت های استبدادی طرفدار آن می باشد.

طبق گزارش بی بی سی همايش لندن با اهداف مشخص و در يك چهارچوب مشخص برگزار شده بود . بر طبق گزارش بی بی سی عبدالستار دوشوكی از جبهه متحد بلوچستان كه سازمان دهنده همايش لندن بود اذعان داشت كه در دعوت از گروههای مختلف برای شركت در اين سمينار چارچوبی تعيين شده بوده است و علت دعوت نشدن برخی گروهها به اين سمينار، خارج بودن اهداف و برنامه های آنان از چارچوب تعيين شده بوده است. اين چارچوب، به گفته آقای دوشوكی، پذيرفتن وحدت و تماميت ارضی كشور ايران بوده است. بر طبق گزارشات منتشره در سايت های ايرانی آقای دوشوكی از جبهه متحد بلوچها و يكی از برگزار كنندگان همايش لندن در مورد هدف و انگيزه اين همايش گفت كه هدف اصلی همايش لندن شناخت و بررسی مسئله مليت ها و اقوام ايرانی و خواسته های آنان می باشد. وی گفت كه هدف اصلی شناخت و آشنايی بيشتر با مقوله اقوام ومليت های ايرانی كه مستقيما باعث انسجام ملی و درك و تفاهم بيشتر بين ايرانيان خواهد شد. وی ابراز اميدواری نمود كه در پايان روز (پايان سمينار لندن) ، سوءتفاهم و بدبينی ها كمتر شده و بجای آن تفاهم و دوستی بين تمام مليت های ايرانی افزايش يابد و مهمتر از همه اميد به يك ايران واحد و يكپارچه و آزاد و دمكراتيك كه در آن همه مليت های ايرانی با عشق و علاقه و احترام متقابل به حقوق يكديگر ، افزون گردد. اما وزارت كشور جمهوری اسلامی نه اهداف خود از برپائی همايش تهران را اعلام نموده و نه چهارچوب كار عملی آن را مشخص نموده است. بسياری از سخنرانان دعوت شده از طرف وزارت كشور اصلاح طلبانی هستند كه با مسئله اقوام آشنائی چندانی ندارند. تعداد آنهايی كه ادعای شناخت نزديك از مسائل اقوام ايرانی را داشتند بسيار محدود بود. يكی از آنان آقای حميد رضا جلايی پور بود كه مدتی بعنوان پاسدار در كردستان خدمت كرده بود و تمام مسئله كردستان را به جنگ گروهی بين كومله و حزب دمكرات خلاصه نمود. هيچكدام از شركت كنندگان همايش تهران راه حل و يا چاره جويی برای مسائل اقوام ايرانی ارائه ندادند.

طبق گزارش بی بی سی همايش اقوام ايرانی در لندن از لحاظ اينكه توانست امكان گفتگوی آزاد ميان طيف گسترده ای از فعالان سياسی قوميتهای ايرانی و طرح نظرات آنان را فراهم آورد در نوع خود كم سابقه بود هرچند نشان می داد كه گروههای فعال در زمينه قوميتهای ايرانی تا رسيدن به توافق و طرح برنامه ای منسجم فاصله بسيار زيادی دارند. اما همين همايش نشان  داد كه همه اين گروهها، از گروههای دارای گرايش قومی گرفته تا سلطنت طلبان و جمهوريخواهان بر ميثاقهای جهانی كه حقوق اقوام در آنها تعريف و تبيين شده توافق نظر دارند و بر شيوه مبارزه مسالمت آميز برای دست يافتن به اين حقوق همصدا هستند. اينگونه بنظر می رسد كه همگی شركت كنندگان همايش لندن روی منشورها و ميثاقهای حقوق بشر و سازمان ملل همسوئی استراتژيك داشته اند. اما در همايش تهران هيچگونه چهارچوب و يا ميثاقی كه مورد قبول حاضرين باشد ارائه نشد. آنچه كه در تهران تاكيد شد ، نه ميثاقهای بين المللی و نه منشورهای سازمان ملل بود، بلكه داشتن رحم و عطوفت اسلامی در برخورد با مسائل اقوام ايران بود.

در پايان بايد پرسيد راز نهفته در سمينار لندن و همايش تهران چيست؟ سمينار لندن برای مدت يك روز برنامه ريزی شده بود و گويا تا شب نيز ادامه داشت. همايش تهران قرار بود كه برای دو روز باشد ، اما با عدم استقبال روبرو گشت و يكروزه تمام شد. عكسهای مندرجه در سايت وزارت كشور در بخش آرشيو عكس نشان می دهد كه نيمی از صندلی ها ی سا لن همايش وزارت كشور خالی هستند. سمينار لندن توسط خود اقوام ايرانی و سازمانهای نماينده اقوام ايرانی تشكيل شده بود. در همايش تهران خبری از اقوام ايرانی نظير كرد ، بلوچ ، آذری ، عرب ، تركمن و غيره نبود. طبق معمول خود مسئولين جمهوری اسلامی از طرف اقوام سخن گفتند و شنيدند و اظهار نظر نمودند. در كنفرانس لندن از همه سازمانها و شخصيت های وابسته به اقوام كه به تماميت ارضی ايران اعتقاد عملی داشتند دعوت شد بود. در همايش تهران مسئولين و وابستگان وزارت كشور دعوت شده بودند تا به نمايندگی از طرف اقوام ايرانی سخنرانی كنند. سمينار لندن ، يك همايش آزاد بود كه شركت كنندگان آزادانه حرفهای خود را بيان نمودند و تا مرز تنش بحث و جدل نمودند. همايش تهران يك اركستر منظم بود كه به دليل عدم وجود نمايندگان واقعی اقوام هيچگونه بحث داغ و يا تنش سياسی بوجود نيامد.

همايش تهران گويا آنقدر بی آب و رنگ و بی محتوا بود كه حتی روزنامه های تهران نيز گزارشی از آن منتشر نكردند. در حالی كه بسياری از  روزنامه های تهران از جمله كيهان در مورد سمينار لندن مطالب خبری و ( در مورد كيهان كذب خبري) نوشتند. يكی از دلايل عدم استقبال متخصصين و نيرو های سياسی وابسته به اقوام در همايش تهران جو سنگين سانسور حاكم بر فضای سياسی فرهنگی كشور می باشد. در چنين جوی سخنرانان مجبورند آنچه را كه خوشايند حكومت باشد بگويند. مشكل اينجاست كه اگر حقيقت را بگويند و مورد اعتماد توده ها قرار بگيرند، از طرف حكومت تحت تعقيب امنيتی و قضائی قرار می گيرند. در چنين جوی "يا سخن دانسته گو ای مرد عاقل يا خموش". در نتيجه بر خلاف موفقيت كنفرانس لندن، همايش تهران از بدو كار خود محكوم به ناكامی بود. راز موفقيت و يا شكست يك همايش گفتگو و يا تبادل و حتی برخورد افكار و انديشه ها در جود و يا عدم وجود يك جو آزاد می باشد. اين جو آزاد در ايران وجود ندارد. در مملكتی كه حتی نماينده مجلس را به خاطر سخنانش در مجلس به دادگاه و دادسرا می كشانند، سخن از همايش آزاد و گفتگوی آزاد حرفی است بسيار بيهوده و بی معنا؛  و به همين دليل اينگونه همايش ها در زير سايه جمهوری اسلامی نه بحث جدی را مطرح خواهد كرد و نه مشكلی از هزاران  مشكل عديده ايران را حل خواهد نمود.