|
سياستمداری
كه اخلاق را در كنش‌های سياسی
خويش موثر مي‌دانست. آشنا با
مفاهيم دينی بود و به عباديات
ملزم، ولی هيچگاه در حوزه
نهادهای دولتی، قائل به
ظاهرسازی دينی نبود.
همرزمی در كنار دو شخصيت اصلاح
طلب عصر خويش، دكتر محمد مصدق و
مهندس مهدی بازرگان را تجربه
كرده بود و بر آن دو رادمرد و آيت‌الله
طالقانی و داريوش فروهر نماز
گزارد. از دنيا رفت ولی با وجود
بيش از 60 سال فعاليت سياسی،
هيچگاه مورد نكوهش منتقدان قرار
نگرفت. چونكه تمام زندگی را در
گرو خدمت به مردم و عدم در نظر گرفتن
مصلحت گذراند.
پنجشنبه
در حسينه ارشاد سالگرد درگذشت او
بود. دكتر يدالله سحابی در كنار
مزار سه آذر اهورايی در امامزاده
عبدالله آرميده بود ولی خيل عظيم
مردم در حسينيه ارشاد نه شخص او را
بلكه منش و رفتار سياسی و
اجتماعی وی را مي‌ستودند و
بزرگداشت سحابی را در كنار
برخی فعالان سياسی كه حتی
در سال‌ها اوليه انقلاب از
مخالفانش بودند، برگزار كردند.
تصوير مصدق، شريعتی، طالقانی
و بازرگان در كنار سيمای
سحابی قرار گرفته بودند تا چند
ضلعی پنجگانه پيشكسوتان عرصه
مبارزه سياسی اخلاق مدارانه با
مسمی شود. دو دسته گل همسان و زرد
رنگ از طرف نهضت آزادی ايران و
وزرای دولت موقت كه وامدار او
بودند،در كنار جايگاه تاريخی
دوران مبارزات روشنفكران دينی
يعنی تريبون حسينيه ارشاد
مظلوميت پدران انقلاب 57 را در ذهن
تداعی مي‌كرد.
حسين
رفيعی از چريك‌های سياسی
قبل از انقلاب و عضو نيروهای
ملی ـ مذهبی به عنوان مجری
همايش بزرگداشت يدالله سحابی در
پشت تريبون قرار گرفت و بيوگرافی
وی را كه آميزه‌ای از خدمات
غير قابل توصيف بود، بيان كرد. از
معلمی تا سياستمداری، از
اخلاق‌مداری تا ديانت، از نو
انديشی دين تا منتقدی منصف
سخن به ميان آورد و به حضور وی در
دفاع از زندانيان سياسی در مجلس
ششم منتهی كرد و ياد همراهان راه
وی، يوسفی اشكوری، هدی
صابر، رضا عليجانی، تقی
رحمانی،دكتر هاشم آغاجری و
ديگر زندانيان سياسی را گرامی
داشت.
از
منيت پرهيز كنيم
سپس
صدر حاج سيد جوادی مسن‌ترين عضو
نهضت آزادی با تشويق شديد حاضران
در جايگاه قرار گرفت و از او گفت: «دينداری
عالم، عالمی متعهد كه درد دين
داشت. دانشمند علوم طبيعی بود و
در زندگی به طور عميق با ارزش‌های
والای دين، پيوند بسته بود. در
نهادهای متعلق به آنها، احساس
وابستگی مي‌كرد و اسوه‌ای
برای تمام فعالان سياسی بود».
همرزم مصدق و سحابی در پايان به
توصيف مهمترين مشكل جامعه
ايرانی پرداخت و آن را «منيت»
فعالان سياسی دانست و گفت:«خودخواهی
و خودبينی پس از انقلاب بين
برخی از فعالان سياسی پديدار
شد و لازم است كه فعالان سياسی
بيشتر دقت كنند و اين نقيصه را از
ابتدا بين خود و سپس در جامعه حل
كنند.»
فقه
بدون علوم جديد ناقص است
در
ادامه مراسم احمد قابل كه مجری
از او با عنوان «مسلمان جسور» نام
برد، به توصيف رابطه «علم و دين» در
انديشه سحابی پرداخت و گفت: «سحابی،
بازرگان، شريعتی،طالقانی،
مطهری و ... روشنفكران دينی
بودند كه همگی يك دغدغه داشتند و
آن ايجاد ارتباط ميان آنچه شريعت مي‌گويد
و آنچه علم اقتضا مي‌كند. البته با
كمال تاسف بايد گفت كه ميزان سرمايه
و هزينه‌ای كه اين عزيزان
گذاشتند، نسبت به
نتايج آن همسانی ندارد و
ميزان سوددهی آن در جامعه بسيار
كمتر از هزينه‌های مصرف شده است.»
اين
نو انديش دينی علت اين امر را
تفرد و عدم يكپارچگی روشنفكران
دينی دانست و گفت: «حضور
روشنفكران غير دينی طبيعی است
و آنان به دليل عدم آشنا
بودن با دين و تحت تاثير غرب
قرار گرفتن، خط بطلان بر دين كشيدند
كه در مقابل، جبهه‌ای در حوزه
تشكيل شده بود و با هر علمی به جز
علوم حوزوی تحقيرآميز برخورد ميكردند.
در همين فضا دكتر شريعتی در
مقابل آكادميسين‌های اين كشور
ايستاد و از دين دفاع كرد.» وی در
ادامه به توصيف در دست داشتن قدرت
توسط روشنفكران دينی در اوايل
انقلاب و نحوه خروج قدرت از سيطره
آنان پرداخت و علت آن را روحيه بي‌اعتمادی
و تفرد روشنفكران دينی دانست و
پيشنهاد تشكيل تشكلی غير
دولتی علمی توسط روشنفكران
دينی جهت تاثيرگذاری عميق
آنان را داد و افزود:«اگر اين تشكل‌ها
را بستند و عادت به اين امر دارند،
ما هم بايد عادت به
بازگشايی تشكل و گروهی
ديگر بكنيم و به صورت جمعی اقدام
به توليد و توزيع تحقيقات در زمينه
نسبت علم و دين بكنيم كه اين كار از
يك طرف اطمينان مخاطب را زياد مي‌كند
و از سوی ديگر برخورد با تحقيقات
را مشكل مي‌كند و با ايجاد سايت
تلويزيونی مي‌توانيم تحقيقات
خود را تشريح كنيم و به قامت خويش در
جهان هويتی مستقل دهيم.» قابل
فقه را بدون استفاده از علوم جديد
ناقص دانست و گفت: « بدون دانش
دانشگاهی نمي‌توان مسائل
اقتصادی فقه را فهم كرد، چه برسد
كه حكم هم داد. علوم دانشگاهی هم
رديف و مكمل علوم حوزوی است و
بايد برای اين كار اقدام به
ايجاد هسته‌های علمی نمود.»
نسل
جوان، آزادی را ياد گرفته است
مهندس هاشم صباغيان كه سخنران بعدی
مراسم بزرگداشت دكتر يدالله
سحابی بود، وی را اسوه صبر و
تلاش دانست و گفت: «مقدار صبر، درجه
دينداری است و بررسی زندگی
سحابی بدون در نظر گرفتن
طالقانی و بازرگان غير ممكن است
زيرا كه دغدغه هر سه تن امر به معروف
و نهی از منكر بود و با اتحاد و
همدلی توانستند، شالوده استبداد
پهلوی را در هم بريزند.» وزير
كشور دولت موقت با افسوس از منحرف
شدن انقلاب 57 از مسير آزادی،علت
اين امر را كشمكش‌های سياسی،
آزمندی قدرت و عدم آشنايی
توده دانست و افزود: «البته امروز
نهال آزادی با دستان نسل جوان كه
بدان آگاهی دارد، صيانت مي‌شود
و نسل جوان همچون گفته بازرگان كه
آزادی نه دادنی نه گرفتنی
بلكه ياد گرفتنی است، ياد گرفته
است و حاضر به هزينه پردازی است.»
صباغيان، طالقانی،بازرگانی
و سحابی را در تجميع مذهب،مليت
و مدرنيته مشترك دانست و گفت: «آنان
نياز جامعه ايرانی را درك كرده
بودند.» وی در ادامه به توصيف
خاطره‌ای از دهه 60 و مجلس دوره
اول پرداخت و صبر يدالله سحابی
را در مقابل پرخاشگری و توهين
تندروهای آن زمان غير قابل توصيف
دانست و گفت: «سحابی همواره در
برابر نظرات خويش اصولی مي‌ايستاد.
به عنوان مثال زمانی كه خواستند
در دوره اول مجلس نام اسلامی را
به جای ملی بگذارند، به
تنهايی مخالفت كرد و گفت با اين
كار شما، فردا مصوبه‌هايی در
اين مجلس تصويب مي‌شود كه نامشان
را با شرم خواهيد آورد، پس نگذاريد
به نام اسلام تمام شود.»
در
هرج و مرج اقتصادی، استبداد رشد
مي‌كند
مهندس
عزت‌الله سحابی از مبارزان
سياسی قبل از انقلاب و فرزند خلف
دكتر يدالله سحابی به عنوان
آخرين سخنران در حالی كه حضار بر
او درود مي‌فرستادند، به توصيف
شخصيت و منش يدالله سحابی پرداخت
و تعلق خاطر وی را به مردم و
مشكلات آنان توصيف كرد و گفت: «سحابی
از پايه‌‌گذاران نحله سياست
دينی بود كه از دين سياسی
كاملا متفاوت و متضاد است، دين
سياسی درون مايه آن قدرت است و در
شرايط خاص دين تابع سياست مي‌شود،
در حالی كه در سياست دينی محرك
و انگيزه رفتار اجتماعی و
سياسی آموزه‌های دينی است
كه بازرگان و پدر من از ديد برخی
سياسی نبودند، چون كه رك و صريح
بودند و كمتر شرايط محيطی را در
نظر مي‌گرفتند. آنان مرد عمل بودند
و به آنچه اعتقاد داشتند، در هر
صورت عمل ميكردند.»
مدير
مسئول نشريه توقيف شده ايران فردا
به توصيف سختگيری دكتر يدالله
سحابی در امور مالی پرداخت و
آن را از صفات انسان‌های بزرگ
چون انبياء دانست و افزود:« در هرج و
مرج اقتصادی استبداد رشد مي‌كند
و با وجود هرج و مرج‌های
اقتصادی در برخی بنيادها،
استبداد به راحتی در ايران رشد
كرده است.» وی در ادامه با استناد
به سخن موسوی لاری كه 68 درصد
واردات كشور بدون كنترل وارد كشور
مي‌شوند، گفت: « با اين وجود بنابر
شهادت علمای اقتصاد و سياست، در
اين نظام سياسی مسئوليت نخواهد
بود و اكثر افراد تحت استثمار و
بهره‌كشی قانون گريزان هستند و
هزينه جامعه بر مردم تحميل مي‌شود.»
در
اين مراسم نشاط سحابی نوه دكتر
يدالله سحابی شعری را كه در
توصيف شخصيت سحابی سروده بود،
قرائت كرد و نيز طه حجازی از
شعرای معاصر ايرانی نيز شخصيت
سحابی و فضای سياسی دوران
زندگی او را در قالب شعری بلند
ارائه نمود.
گفتنی
است كه اكثر فعالان ملی ـ
مذهبی، اعضا نهضت آزادی
ايران، احمد منتظری (فرزند ارشد
آيت‌الله منتظري)، هادی قابل (عضو
شورای مركزی مشاركت)،
انصاری راد ( رئيس كميسيون اصل 90)
و دهها تن از فعالان سياسی و
دانشجويی و جمعی از روزنامه‌نگاران
حضور داشتند كه بدون هيچگونه
تنشی مراسم به نحو احسن برگزار
شد.
|
