خبرنگار: با توجه به اینکه حضرتعالی یکی از بنیانگذاران حکومت‏ ‏جمهوری اسلامی هستید آن حکومتی که شما پیش خودتان در اوائل‏ ‏انقلاب فرض می‎کردید، این حکومت که الان هست همان است یا اگر‏ ‏نیست چه فرقی با آن دارد؟

‏آیت الله منتظری : ‏ ‏متأسفانه آن حکومتی که آیت الله خمینی در پاریس به مردم وعده می‎داد ما‏ ‏هم در ایران برای آن تبلیغ می‎کردیم آن گونه که می‎خواستیم نشد. اگر یادتان‏ ‏باشد شعاری که مردم می‎دادند و خود آیت الله خمینی هم به مردم‏ ‏می‎گفتند: "استقلال ، آزادی و جمهوری اسلامی " بود. آزادی معنایش این‏ ‏نیست که فقط مسئولین آزاد باشند هر چه می‎خواهند بگویند و انجام دهند،‏ ‏معنایش این است که مردم حرفشان را بتوانند بزنند.

‏اگر کسی به عنوان نصیحت چیزی بگوید، آقایان با او خیلی تند برخورد‏ ‏می‎کنند. اگر یادتان باشد اینجانب یک سخنرانی به مناسبت سیزده رجب‏ ‏- سال 1376 - در این حسینیه کردم و به عقیده خودم این سخنرانی دفاع از‏ ‏انقلاب و اسلام و آیت الله خمینی بود، متجاوز از پنج سال مرا در همین خانه‏ ‏محصور کردند. و از آن روز تا حالا هشت سال است درب این حسینیه را‏ ‏بسته اند. حسینیه ای که داخلش درس فقه گفته می‎شد، مراسم سوگواری‏ ‏ائمه (ع ) انجام می‎شد. فقط عکس آیت الله خمینی و آقای خامنه ای را به‏ ‏دیوار این حسینیه زده اند و در آن را بسته اند. خانه ای در اصفهان دفتر بنده‏ ‏بود و آنجا درس ، بحث ، مباحثه و مسائل دینی گفته می‎شد، دادگاه ویژه‏ ‏روحانیت جلویش را گرفت ، یکی از قضات دادگاه ویژه حکم کرده که خانه‏ ‏فروخته شود و به نفع آنها مصادره شود. خانه ای هم در مشهد دفتر من بود،‏ ‏آن را هم توقیف کرده اند. در حالی که آنجا فقط درس و بحث و مباحثه بود.‏ ‏وقتی که با بنده که به قول شما خود از پایه گذاران نظام بوده ام این گونه‏ ‏برخورد می‎شود، وای به حال دیگران .

‏ بازداشت سیاسی و محاکمه سیاسی در‏ ‏صدر اسلام نداشتیم . در زمان ما آقای گنجی حرف زده و مطلب نوشته‏ ‏است، قیام مسلحانه که نکرده، اسلحه هم که ندارد، چند سال او را در زندان‏ ‏به حال بد و گاه در انفرادی نگه داشته اند و حتی حقوق بشر و زندانی نسبت‏ ‏به او رعایت نشده است. اینجانب که یکی از پایه گذاران انقلاب بودم‏ ‏سالهاست از حقوق سیاسی محروم می‎باشم و اموال مرا مصادره می‎کنند و‏ ‏هیچ روزنامه ای جرأت ندارد یک کلمه از من بنویسد، آیا این معنای آزادی‏ ‏است ؟! آن آزادی که می‎خواستیم این بود؟!

‏ ‏شعار مردم "جمهوری اسلامی " بود. آیت الله خمینی می‎فرمودند:‏ ‏"جمهوری اسلامی نه یک کلمه کم نه یک کلمه زیاد". و خود ایشان بارها‏ ‏می‎فرمودند: "میزان رأی ملت است ". جمهوری یعنی حکومت مردمی .‏ ‏اسلامی هم یعنی حکومت بر اساس موازین اسلام . این خواسته همه بود.‏ ‏حالا می‎گویند: آیت الله خمینی (ره ) به جمهوریت نظر نداشته است .‏ ‏نمی دانند که این توهین به آیت الله خمینی (ره ) است . معنایش این است که‏ ‏آیت الله خمینی خدای ناکرده آدم دروغگویی بود، که جمله ای را به مردم‏ ‏القا می‎کرد ولی مقصود واقعی اش نبود; می‎گفته "میزان رأی ملت است " ولی‏ ‏با مردم صادق نبوده است . من یادم هست ایشان در پاریس گفتند: "حتی‏ ‏کمونیستها در اظهار نظر آزادند". یعنی فقط کسانی که قیام مسلحانه بکنند‏ ‏باید با آنها برخورد بشود. مردم باید آزاد باشند و حرفشان را بزنند. حال آن‏ ‏که من مسلمان یک صحبت کردم بیش از پنج سال محصور و اموال من هنوز‏ ‏هم در توقیف آقایان است . هنوز هم از حقوق شهروندی محرومم .

‏چند روز گذشته آقای رئیس جمهور گفت : حقوق بشر در ایران رعایت‏ ‏می‎شود. این سخنان برای من وقتی می‎شنوم به طنز شبیه تر است . وقتی‏ ‏می‎بینم با حقوق امثال من این گونه برخورد می‎کنند و مرا از حقوق خودم‏ ‏محروم می‎کنند چگونه باور کنم حقوق دیگران را تضییع نمی کنند. بالاخره‏ ‏به شعارهایی دلشان را خوش کرده اند، و الان هم به اسم آیت الله خمینی هر‏ ‏کاری می‎خواهند می‎کنند. در صورتی که بر خلاف نظر ایشان است . به اسم‏ ‏اسلام کارهایی را انجام می‎دهند و در نتیجه نسل جوان از اسلام هم زده‏ ‏شده اند. اسلام دین رحمت و عطوفت است . قرآن 114 سوره دارد، 113‏ ‏سوره اولش (بسم الله الرحمن الرحیم ) است ، یعنی به نام خداوند بخشنده‏ ‏مهربان . قرآن به پیغمبر(ص ) می‎گوید: (فبما رحمة من الله لنت لهم ولو کنت‏ ‏فظا غلیظ القلب لانفضوا من حولک فاعف عنهم واستغفر لهم و شاورهم فی‏ ‏الامر) در اثر رحمت خدا ای پیغمبر تو نرمخو هستی ، اگر غلیظ و خشن‏ ‏بودی مردم از تو دور و پراکنده می‎شدند، مردم را عفو کن ، طلب مغفرت‏ ‏برایشان بکن - لابد آدمهایی را که کار خلاف کرده اند می‎گوید ببخش - با اینها‏ ‏در امور هم مشورت کن . یعنی مخالفین را ببخش و با آنها مشورت کن . این‏ ‏دین اسلام است اما متأسفانه با مثل آقای اکبر گنجی که اظهارنظراتی کرده‏ ‏است این گونه برخورد می‎کنند، و همه دنیا اعتراض می‎کنند و کسی هم گوش‏ ‏نمی دهد.

‏‏من برای خودم نمی گویم ، حقوق دیگران هم به بهانه‌های مختلف از دست‏ ‏می‎رود. وکیل دادگستری را می‎گیرند زندان می‎کنند برای اینکه از محکومین‏ ‏سیاسی دفاع کرده است . یک آدم دانشمندی را که سالها خدمت کرده به‏ ‏بهانه‌هایی زندان می‎کنند.
‏‏آن حکومتی که ما می‎خواستیم این نبود. حالا امیدواریم ان شاءالله مسئولین‏ ‏کمی به فکر بیفتند تجدید نظر کنند و ببینند نسل جوان را دارند از دست‏ ‏می‎دهند. یک جوری رفتار بکنند که نسل جوان نسبت به اسلام بیشتر از این‏ ‏بدبین نشوند.

‏خبرنگار: آیا به نظر شما نشانه‌هایی از این تجدیدنظر و تفکر جدید بین‏ ‏مسئولین دیده می‎شود؟

‏آیت الله منتظری : نه ظاهرا; من که ندیدم . اگر بود علامتی پیدا بود. در هر‏ ‏حال تا مادامی که در کارها تجدیدنظر نکنند وضع همین است و خطرناک هم‏ ‏هست . ان شاءالله خدا به دل مسئولین بیندازد که در درونشان تغییر یابند.

خبرنگار: سؤال دیگر این است که به نظر بسیاری از صاحب نظرها بحران‏ ‏اصلی که در حال حاضر گریبان گیر جمهوری اسلامی هست بحران‏ ‏مشروعیت است ، آیا به نظر شما این نظر درست است ؟ اگر درست است‏ ‏دلیل آن چیست ؟

‏آیت الله منتظری : برای اینکه مشکل مشروعیت پیش نیاید حکومت باید بر‏ ‏اساس خواست مردم باشد.‏ ‏آیت الله خمینی بارها می‎فرمود: "میزان رأی مردم است ". بنابراین وقتی که‏ ‏بنا باشد مردم یک حاکمیتی را نخواهند با آن بیعت نمی کنند، و اینجاست که‏ ‏بحران مشروعیت پیش می‎آید.

‏‏جمهوری اسلامی‏ ‏باید به مردم بگوید اسلام حق است و از اسلام دفاع نماید، اما چماقی نباید‏ ‏باشد. در‏ ‏رژیم‌های سابق موازین اسلامی رعایت نمی شد گفتند: جمهوری اسلامی ،‏ ‏یعنی حکومت مردمی که خواهان اسلامند; و چون خواهان اسلامند بر طبق‏ ‏موازین اسلام باید باشد، ترکیب این دو در جمهوری اسلامی از این جهت بوده است. ‏ ‏

خبرنگار: به نظر شما دلیل این صحبتها که در مورد حکومت اسلامی - به‏ ‏جای جمهوری اسلامی - گفته می‎شود و نظریه کشف شدن ولی فقیه‏ ‏چیست ؟

‏ ‏آیت الله منتظری : این حرفها‌بی‌اساس است .

‏خبرنگار: اگر‌بی‌اساس هم باشد آیا به نظر شما چه هدفی دارند؟

 ‏آیت الله منتظری : لابد کسانی می‎خواهند حکومت از خودشان باشد. ‏

‏خبرنگار: با توجه به تمام این صحبتهایی که شد فکر می‎کنید که در آینده‏ ‏نزدیک یا آینده دور تغییری حاصل بشود، یعنی آیا تغییری مثلا در‏ ‏حوزه‌ها به وجود می‎آید؟
‏ ‏آیت الله منتظری : من علم غیب ندارم و از آینده خبر ندارم ، بستگی به این‏ ‏دارد که آقایان تجدیدنظر کنند. و اگر تجدیدنظر نشود مردم به این شعارها و‏ ‏به این چیزها قانع نمی شوند. آقایان وقتی که می‎روند یک جا و مردم می‎آیند‏ ‏به استقبال ، خیال می‎کنند اینها همه پیرو و مطیع آنان هستند. من خودم یک‏ ‏بار به آیت الله خمینی گفتم : آقا! این مردم که اینجا آمده اند و برای شما شعار‏ ‏می‎دهند خیال نکنید اینها همه موافق این روشهای حکومتی هستند.‏ ‏بعضی‌ها از رفتار حاکمیت دلشان خون است، اما چون مسلمانند به شما‏ ‏اعتقاد دارند برای اینکه یک مرجع تقلید هستید، اما مسائل را خوب‏ ‏می‎فهمند. اشکالی که بعضی به من می‎گرفتند این بود که من دو سه ماه یک‏ ‏بار می‎رفتم مسائل را به ایشان تذکر می‎دادم ، در عوض یک عده ای ناراحت‏ ‏بودند و می‎رفتند چیزهای دیگری می‎گفتند. من به ایشان گفتم : آقا! من‏ ‏می‎خواهم تا پنجاه سال دیگر سوژه ای علیه شما نباشد و انتقاد نکنند، یک‏ ‏رفتارهایی در آینده علیه شما سوژه می‎شود. من به عنوان خیرخواهی چون‏ ‏به ایشان علاقه داشتم می‎رفتم تذکر می‎دادم ، وظیفه ام بود. این وظیفه‏ ‏همگانی است ، کسانی که ساکت می‎شوند در این مسائل گناه می‎کنند.

خبرنگار: بزرگترین اشتباهات آن دوره را در چه چیزی می‎دانید؟

آیت الله منتظری : به طور خلاصه کسانی خودشان را مطلق می‎گرفتند و‏ ‏می‎رفتند به ایشان حرفهایی می‎زدند ایشان هم معصوم که نبودند خواهی‏ ‏نخواهی تحت تأثیر قرار می‎گرفتند. ما معیار را نباید فقط شخص آیت الله‏ ‏خمینی بدانیم ، ایشان هم خود را معصوم نمی دانستند. باید ببینیم کتاب و‏ ‏سنت چه گفتند و ائمه (ع ) رفتارشان چگونه بوده ، آنها ملاک و معیار‏ ‏هستند.

‏خبرنگار: من منظورم اشتباهات حکومت در زمان ایشان بود.

‏آیت الله منتظری : از اشتباهات حکومت همین بگیر و ببندها که آن روز هم‏ ‏بود، زندان کردن افراد، بسیاری از اعدامها که در زندانها اتفاق افتاد، اینها و‏ ‏امثال اینها کارهای خلاف بود.

‏خبرنگار: بجز اعدامها دیگر چه ؟

‏آیت الله منتظری : وعده‌هایی که به مردم داده شد مثل آزادی و به آن عمل‏ ‏نشد. حقوق شهروندی افراد خیلی جاها تضییع می‎شد. در اینجا باز هم من‏ ‏نصیحت می‎کنم اینهایی که متصدی امور هستند تجدیدنظر کنند و روش خود‏ ‏را اصلاح نمایند.

‏خبرنگار: حضرت آیت الله ! آیا خود شما گاهی افسوس می‎خورید که یک‏ ‏کاری را باید می‎کردید که این کار انجام نشد؟

‏آیت الله منتظری : بنده تا آن اندازه که قدرت داشتم فعالیت می‎کردم و خیلی‏ ‏کارهای دیگر شاید آن وقت به ذهنم نیامد که انجام دهم ، من هم معصوم‏ ‏نیستم . ولی همین مسأله زندانها را من به ایشان نامه نوشتم و تعقیب کردم .‏ ‏من یادم هست وقتی که آقایان نامه از آیت الله خمینی برای اعدام مجاهدین‏ ‏خلق گرفتند، بعد نامه دومی را برای اعدام کمونیست‌ها از ایشان گرفتند،‏ ‏آقای خامنه ای - آن روز رئیس جمهور بود - داخل همین خانه به من گفت :‏ ‏"یک عده آمده اند به من گفته اند از امام یک نامه گرفته اند برای اعدام‏ ‏کمونیست‌ها، و خیلی کار بدی است ." گفتم : "آن روز که نامه گرفتند‏ ‏مجاهدین خلق را که بالاخره مسلمان بودند اعدام نمایند و دو هزار و‏ ‏هشتصد نفرشان را اقلا اعدام کردند چطور شما آن را هیچ نگفتی ؟" ایشان‏ ‏گفت : "مگر نامه دیگری هم نوشته اند؟" گفتم : "شما که رئیس جمهور هستی‏ ‏وقتی از آن نامه خبر نداری چه رئیس جمهوری هستی ؟!" آن وقت نامه دوم‏ ‏را که گرفته بودند برای کمونیست‌ها ایشان فهمیده بود و عصبانی بود.

آقای‏ ‏خامنه ای می‎گفت : ما وقتی می‎آییم اینجا اخبار دو سه ماهه را از شما کسب‏ ‏می‎کنیم و ما می‎بینیم شما منبع اخبار کشور هستید.

‏یادم هست نامه اول که از آیت الله خمینی گرفته بودند راجع به مجاهدین‏ ‏خلق ، دو روز بعد یکی از قضات آمد و نامه را نشان داده و گفت ما چه کنیم با‏ ‏این نامه ؟ من آن روز اصلا خوابم نبرد. خیلی فکر کردم تا اینکه نامه ای برای‏ ‏آیت الله خمینی نوشتم و یک نسخه اش را هم فرستادم برای شورای عالی‏ ‏قضایی آن زمان تا از این اعدامها جلوگیری شود. منظور این است که این‏ ‏مسائل را آن اندازه که از من برمی آمد تعقیب می‎کردم ، اما خیلی از آنها را هم‏ ‏شاید آن وقت توجه نداشتم .

‏خبرنگار: حالا ما بپردازیم به مسأله هسته ای ایران ، دولتهای غربی‏ ‏همان طور که می‎دانید دغدغه خاطری دارند در مورد برنامه هسته ای ایران ،‏ ‏آیا به نظر شما حق دارند که این دغدغه خاطر را داشته باشند؟

‏ ‏آیت الله منتظری : آن روزها مثلی می‎گفتند خرما خورده نمی تواند به دیگری‏ ‏بگوید خرما نخور. آمریکایی‌ها در هیروشیما و ناکازاکی بمب اتمی انداختند‏ ‏و این همه مردم را تلف کردند و الان هم سلاح هسته ای دارند. روسیه ، هند،‏ ‏پاکستان ، اسرائیل و فرانسه هم دارند. حالا چطور به ایران ایراد می‎گیرند؟‏ ‏اینها نمی توانند به ایران بگویند شما از انرژی هسته ای حتی استفاده‏ ‏صلح آمیز هم نکنید. اینجا سازمان ملل مسئولیت دارد. سازمان ملل بایستی‏ ‏به آمریکا و اروپا بگوید خودتان که سلاح هسته ای دارید بیایید اول اینها را‏ ‏نابود کنید، ایران هم اگر داشته باشد باید نابود کند. من نمی گویم ایران سلاح‏ ‏دارد یا ندارد اما ایران مدعی است من می‎خواهم از انرژی هسته ای استفاده ‏ ‏صلح آمیز کنم و این یک حق مشروع است . سازمان ملل باید عدالت را‏ ‏رعایت کند. آمریکا و کشورهای دیگر را نگذارد سوء استفاده کنند، ایران را‏ ‏هم نگذارد سوءاستفاده کند. اما اینکه اصلا انرژی هسته ای نداشته باشد‏ ‏مطلب نادرستی است .

‏خبرنگار: با توجه به اینکه آمریکا نمی خواهد که ایران حتی فن آوری‏ ‏هسته ای داشته باشد و با توجه به اینکه آمریکا تنها ابرقدرت موجود در‏ ‏دنیاست ، آیا شما نگران این نیستید آمریکا و یا اسرائیل با توجه به‏ ‏صحبتهایی که الان می‎شود، یعنی عدم همکاری ایران ، حمله کنند به‏ ‏مناطق استراتژیک ایران ؟

‏آیت الله منتظری : باید مسئولین با زبان دیپلماسی این مسأله را حل کنند و‏ ‏نگذارند کار به بحران و جنگ برسد. اینکه ما به طور کلی با آمریکا قطع رابطه‏ ‏کنیم درست نیست . باید با زبان دیپلماسی کار کنند تا روابط دوستانه بشود،‏ ‏این وظیفه مسئولین است . مسئولان نباید تندی بکنند تا آنها لج کنند،‏ ‏سیاستمداران در سیاست نباید به دنبال لجبازی و بحران آفرینی باشند. من‏ ‏یادم هست آمریکایی‌ها وقتی که در ویتنام جنگ می‎کردند، در پاریس با‏ ‏ویتنامی‌ها نشستهای دوستانه و دیپلماتیک داشتند.

خبرنگار: آیا شما از آن دسته سیاستمدارانی هستید که می‎گویند: ما تا‏ ‏رابطه مان را با آمریکا برقرار نکرده و مشکلاتمان را با آمریکا حل نکنیم‏ ‏رابطه ما کلا با دنیای خارج حل نمی شود؟

‏آیت الله منتظری : اگر ما با آن کشور روابط نداشته باشیم هر دو ضرر می‎کنیم .‏ ‏حتی اشغال سفارت آمریکا - با اینکه من خودم آن وقت تأیید می‎کردم - کار‏ ‏اشتباهی بود. سفارت آمریکا را اشغال کردن یعنی جزئی از کشور آمریکا را‏ ‏اشغال کردن ، و این کار درستی نبود.

‏خبرنگار: پس برگردیم به آن سؤال قبل ; اگر افسوس می‎خورید که شاید‏ ‏می‎توانستید یک کاری کنید این اشغال سفارت یکی از آنها بوده ؟

‏آیت الله منتظری : درست است . در جو و تلقی آن روزها خیلی‌ها از جمله ما‏ ‏این حرکت را تأیید می‎کردیم .

‏خبرنگار: در مورد این صحبتهای جدید آقای احمدی نژاد در مورد کشتار‏ ‏یهودیها و هلوکاست و اینها چی فکر می‎کنید، دلیل این صحبتها چیست ؟

‏آیت الله منتظری : این حرف را سابقا من در نوشته‌هایم داشتم که فرض‏ ‏می‎کنیم که نازی‌ها و لهستانی‌ها و اتریشی‌ها شش میلیون یهودی را قتل عام‏ ‏کردند چرا غرامتش را فلسطینی‌ها بدهند؟ اسرائیل را بر همین اساس با زور‏ ‏درست کردند، از این جهت ما می‎گوییم مشروع نیست . شصت هفتاد سال‏ ‏پیش دولت اسرائیل وجود نداشت ، در حال حاضر باید سازمان ملل فکر‏ ‏اساسی بکند و نگذارد حقوق فلسطینی‌ها که آواره شده اند پایمال شود. به‏ ‏عقیده من یک انتخابات همگانی باید بشود. یهود و مسلمانها و مسیحیان‏ ‏همه رأی بدهند و یک حاکمیتی انتخاب نمایند، نه اینکه امکانات دست‏ ‏اسرائیل باشد و فلسطینی‌ها حق نداشته باشند.
‏خبرنگار: یک سؤال آخر هم هست که آیا در شرایط حاضر فکر می‎کنید این‏ ‏صحبتها درست باشد در حالی که همه دارند...

‏‏آیت الله منتظری : به نظرم باید یک جور حرف زد که با اصول دیپلماتیک‏ ‏مناسب باشد. به قول معروف : هر سخن جایی و هر نکته مکانی دارد. اگر‏ ‏حرفی درست هم باشد انسان باید جایش را بسنجد و به گونه ای مطرح نماید‏ ‏که کمتر ضرر داشته باشد.

‏خبرنگار: خیلی ممنون ، لطف کردید.

‏آیت الله منتظری : موفق باشید. همیشه وقایع را آن جوری که هست انتقال‏ ‏دهید، گزارش و اخبار غلط ندهید و گزارش و اخبار غلط را هم ترتیب اثر‏ ‏ندهید. چون حق بر همه چیز مقدم است . من وقتی به آیت الله خمینی نامه‏ ‏می‎نوشتم ، یک عده به من می‎گفتند اینها ممکن است باعث شود قائم مقامی‏ ‏رهبری از شما گرفته شود، می‎گفتم : گرفته شود، ما باید چیزی که حق است و‏ ‏وظیفه مان است انجام بدهیم حالا به هر جا می‎خواهد منتهی بشود. من هیچ‏ ‏وقت طالب مقام نبودم ، همه ما از اول که در انقلاب شرکت کردیم به عنوان‏ ‏این وارد صحنه مبارزه شدیم که یک حکومت دینی عاقلانه ای به وجود بیاید‏ ‏که حقوق همه حتی حقوق اقلیت‌ها و مخالفین محفوظ باشد.

‏ان شاءالله موفق باشید