وقتی از سنديكاها به عنوان آموزشگاه پايه‌ای و اوليه دموكراسی سخن می‌گوئيم دلايلی تاريخی و جغرافيايی پشتوانه اين ادعا ست . اما در آغاز به ماهيت روش سنديايی نظری می‌اندازيم تا موضوع روشن تر شود . سنديكا ( Syndicat )  واژه‌ای فرانسوی كه بيش از صد سال پيش به همراه نوگرايی‌ها و نوجويی‌های زندگی وارد فرهنگ ما شد . دوران قبل از انقلاب مشروطه ، بعد از اعزام دانش آموزان توسط اميركبير به اروپا و خصوصاً فرانسه كه مهد فرهنگ و دانش و دموكراسی در آن روزگار بود ، و سخن گفتن به فرانسوی برای بسياری از درباريان و روشنفكران و با سوادان آن روزگار مزيتی به شمار می‌آمد . كما اينكه هنوز هستند پيرزنان و پيرمردانی كه در گفتگوهايشان به نشانه تشخص واژه يا ديالوگی را به فرانسوی بيان می‌كنند و در آن هنگام چشمهايشان برق خاصی می‌زند . سنديكا به معنای اتحاديه ، تشكل ، گروه‌های كارگری و اخيراً  انجمن صنفی به زبان فارسی – عربی ما ترجمه گرديد . اما در عمل برای آن كارگرانی كه با عمل درگير اين واژه شدند ، سنديكا همان سنديكا بود . ( راديو ، تلويزيون ، كامپيوتر ، دموكراسی ، فريزر ، اتوبوس ، مينی بوس ، آنتن ، فركانس ، فيزيك ، ... )

در تاريخ يكصد ساله اخير كارگران و زحمتكشانی كه تحت اين واژه ( سنديكا ) گردهم آمدند تا برای حل مشكلات و سختی‌هايشان گفتگو كنند و راه حل پيدا كنند به اين واژه جهانی خو گرفتند و با اين واژه كه بار تاريخی معينی در حق طلبی و آگاهی بخشی تاريخی و طبقاتی داشته است . تشكيلات خود را ساختند و به امر مبارزه پرداختند كه حاصل آن بطور مثال بوجود آمدن وزارت كار – بيمه‌های تأمين اجتماعی بود . ترجمه متون زيادی از زبان‌های ديگر كه به امر مبارزه طبقاتی و تعادل اجتماعی كمك می‌كرد ، توسط سنديكايی‌ها شكل گرفت و تحت عنوان سنديكا و افراد متعلق به شورای متحده سراسری اتحاديه‌های كارگری ايران يك انقلاب فرهنگی در محرومان ، كارگران و حتی دهقانان صورت گرفت ، بطوری كه در بسياری از مناطق روستايی نيز اتحاديه‌های دهقانی همان سنديكاهای دهقانی شكل گرفتند كه مبارزات آنها و آگاهی بخشی‌های آنها در دوره دولت ملی دكتر مصدق باعث شد كه بهره مالكانه 15% از مالكين كسر و به سهم كشاورزان و دهقانان باز گردد .

سازمان و آموزش سنديكايی

 سنديكاها مدرسه آموزش روابط دموكراتيك و دموكراسی هستند . نهاد سنديكايی از كف جامعه آغاز به رشد و نمو می‌كند . افراد يك كارگاه يا شركت يا كارخانه به صورت داوطلبانه و بر اساس آگاهی يافتن از وضعيت جامعه خويش و تلاش برای تحول و دگرگونی شرايط زيست خودشان گردهم می‌آيند . عناصری از كارگران كه آگاهی بيشتری يافته اند ، خوآموزی كرده اند يا با نگاه ژرف تری به جهان پيرامون خودشان نگريسته اند پيش می‌افتند و ديگران را دعوت به حضور و گفتگو می‌نمايند . پس از آنكه تعدادی از افراد بر اثر شنيدن دعوت همكاران خود به يكديگر پيوستند ، مجمع عمومی برقرار می‌شود . افراد در مجامع عمومی وجلسات عمومی كاملاً خود مختار و آزاد هستند . درباره هر موضوعی كه به كار و حقوق كارشان مربوط می‌شود گفتگو می‌كنند و نظر می‌دهند . همه با هم برابر هستند . هيچكس بر هيچكس رجحانی ندارد . برتری افراد فقط به واسطه آگاهی و دانشی است كه به ديگران ارائه می‌دهند و سعی در بالا بردن ميزان آگاهی همكاران می‌نمايند . سازمان سنديكا از همين جا شكل می‌گيرد ، افراد پس از حضور در جلسات عمومی و بالا بردن ميزان دانش خود نسبت به امر زندگی و معيشت و آگاهی عمومی از وضعيت اقتصادی اجتماعی شهر و ديار و كشور خودشان و ديگران در جهان به طرف تشكيل مجمع عمومی حركت می‌كنند . مجمع عمومی مهمترين و اثر گذارترين واحد سازمانی سنديكا‌هاست . اين امر در سنديكاهی كارگری و كارفرمايی هيچ فرقی نمی كند . به همين دليل دموكراتيك جلسات را سنديكاها تشكيل می‌دهند ، چرا كه همه با حقوق برابر و يكسان در آنها شركت می‌كنند و هيچ مقام و منصبی نمی تواند حق عمومی افراد را در سنديكا مورد تعرض قرار دهد . در مجمع عمومی همه نظر می‌دهند ، سؤال می‌كنند ، توضيح می‌دهند ، پاسخ می‌گويند و حق دارند برای نمايندگی در سازمان‌های مختلف سنديكا و ارگان‌ها و اركان سنديكاها خود را معرفی و كانديد نمايند . اينجا مجمع عمومی است كه با رأی تك تك افراد سنديكا حق دارد آزادانه نظر بدهد ، كانديد شود ، كانديد نمايد و رأی بدهد و آرای اكثريت افراد حرف آخر را در هر موردی می‌زند ، ضمن آنكه اقليت هم از آن پس بايستی از رأی اكثريت تبعيت نمايد و همه برای پيشبرد امور سنديكا تلاش نمايند . اما اقليت اين حق را دارد در كنفرانس‌های هفتگی و جلسات عمومی نظريات خود را بگويد . سؤال كند ، و اگر متوجه سير غلطی در طی امور شد ، نكته‌ها را گوشزد نمايد و در انتخابات بعد شركت كند و اگر توانست  رأی آزاد افراد را بدست بياورد . اينجا در اولين مرحله تشكيلاتی شدن سازمان سنديكا ، اعضای سنديكا با فرآيند دموكراسی به بهترين شكلی آشنا می‌شوند و با عملی ترين شيوه آن را به كار می‌برند يعنی فرآيند ، حق آزادی بيان ، مسئول بودن در برابر بيان ، حق پرسش ، حق پاسخگويی ، حق كانديدا شدن ، حق كانديدا كردن ، حق انتخاب كردن و انتخاب شدن و حق تلاش سازنده برای به كرسی نشاندن نظريات خود با تكيه بر آرای عمومی و حق حضور برابر حقوق رأی اقليت در كنار اكثريت و تلاش برای آنكه در آينده بتواند رأی اكثريت را بدست آورد . كه همه اين‌ها با تكيه بر رفتار عمل گروه گرايانه و به نفع اكثريت اعضاست . كه با ديدن تلاش‌های صادقانه و مسئولانه رأی به نظريات و عملكرد افراد می‌دهند . مرحله بعد انتخابات اركان سنديكا توسط مجمع عمومی است . كه پس از آن كه يك اساسنامه پيشنهادی را كه قبلاً از سوی اعضا مورد بررسی و تحقيق قرار گرفته و همه سعی كرده اند نقاط ضعف پيشنهادی اش را كم كنند و بر نكات قوت آن بيفزايند ، برای تصويب در مجمع عمومی توسط هيأت مؤسس كه از همان افراد آگاه اوليه كه ديگران را برای تشكيل سنديكا دعوت می‌كنند ارائه می‌شود . در جلسه مجمع عمومی اساسنامه پيشنهادی مورد بررسی قرار می‌گيرد و سپس مواد آن به رأی گذاشته می‌شود . بعد از اصلاح و تصويب اساسنامه ، انتخاب هيأت مديره سنديكا و بازرسان آن آغاز می‌شود هيأت مديره معمولاً با كانديدا شدن و خود را به مجمع معرفی كردن انتخاب می‌شود . اما در بسياری از جاها و مراكز افراد بنا به خصلت‌های حياتی ظاهری و تواضع‌بی‌دليل كانديدا نمی شوند در نتيجه حاضرين ، كسانی را كه فكر می‌كنند صلاحيت انجام امور را دارند با خواهش و تمنا كانديدا می‌كنند و سپس رأی گيری صورت می‌پذيرد كه بنا به پيش بينی اساسنامه تعداد افراد هيأت مديره و علی البدل و بازرسان و بازرسان علی البدل ، مشخص شده است كه به ترتيب اكثريت آرا انتخاب می‌شوند و كسانی كه آرای كمتری دارند عضو علی البدل هيأت مديره و همچنين بازرسان قرار می‌گيرند . بعد از انتخاب هيأت مديره و بازرسان ، آنها از بين خود رئيس و نايب رئيس و دبير و خزانه دار و مسئول روابط عمومی و ديگر مسئولين هيأت مديره را طبق اساسنامه با آرای اكثريت و با توافق جمعی انتخاب می‌كنند . و ساز و كار سنديكا آغاز به كار می‌نمايد . مجموعه اين توضيحات در نحوه انتخابات تشكيلات درونی سنديكا ، نشان آشكار از توجه به آرای عمومی ، بدون دخالت هيچ نيرو و نهادی ديگر دارد . و آنكه همه جا اين آرای عمومی است كه به اساسنامه ، هيأت مديره ، بازرسان و در نتيجه به سياست‌های سنديكا ، شكل می‌دهد . مجموعه اين روش چيزی به جز آموزش دموكراسی در تئوری و در عمل نيست . از همين جا زمينه آموزش تئوری دموكراسی تبديل به عمل دموكراتيك در نهادهای پايه‌ای جامعه می‌شود . افراد با فرايند دموكراسی و روش‌های آن آشنا می‌شوند . در همين راستا بر ارزش وجودی خويش و قدرت انتخاب خويش آگاهی می‌يابند . قدرت و منزلت رأی و نظر خود را می‌فهمند و مهم بودنشان برای خويشتن و جامعه را درك می‌كنند ، گاه همان يك رأی آنها تعيين كننده ترين رأی برای تعيين سرنوشت امری مهم جلوه می‌كند و همه اين روال به بالا بردن سطح اعتماد به نفس و سلامتی روان آنها كمك می‌كند ، انسانی كه می‌فهمد خودش و رأی و نظرش مهم و تأثير گذار است و اوست كه جزو بازی گردان‌های زندگی خودش است ، دچار افسردگی و ناراحتی‌های روحی و روانی نمی شود در نتيجه به سوی انحطاط و اعمال نا اميدانه همچون اعتياد و فساد و افيون‌ها نمی رود .

لذت درك از خويش و دانستن اينكه ديگران برای او و رأی و نظر او ارزش قائل هستند . روحيات نا اميدانه ، تنگ نظرانه ، فرد گرايانه و خودخواهانه را كاهش می‌دهد . اينكه افراد ببينند در ساختن چيزی كه به آن اعتقاد دارند و در شكل گيری آن نقش داشته اند ، حضور دارند ، آنهارا از بند بسياری از خلل‌های اجتماعی دور می‌كند ، در مبحث روانشناسی اجتماعی و درستی و اينكه انسان اجتماعی در اجتماع دموكراتيك جايگاه واقعی خود را می‌يابد بسيار بحث شده است و روش‌های درمانی مدرن و نوين در بسياری از افسردگی‌ها و حتی بيماران روانی و جنايتكاران بيمار نشان داده است از اصلی ترين علت‌های بروز اين گرفتاری‌ها تنهايی و احساس‌بی‌ثمری كردن و‌بی‌توجهی ديدن در سنين بخصوصی در كودكی آدمها بوده است و راه درمان توجه انسانی و مسئولانه به انسانها بوده است كه در ساختارهای دموكراتيك همچون سنديكا‌ها و احزاب به عينه درستی اين نظريات ديده ميشود ، مثلاً در سنديكای ما كارگران شركت واحد اتوبوسرانی تهران ، بسياری از افراد از زمانی به سنديكا آمده اند ، حتی سيگار كشيدن را ترك كرده اند و جلوه‌های مثبت زيادی از رفتار جمعی در خانواده‌هايشان اثر گذاشته است و درك تازه‌ای از زندگی پيدا كرده اند كه در طولانی مدت به بهبود شرايط اجتماعی كمك خواهد كرد.