محمد خاتمی:
هيتلر هم روی شانه های مردم
فريب خورده، فاشيسم را حاكم كرد

بخشی از سخنرانی محمد خاتمی در چهارمين نشست  گفتگوی فرهنگ‌ها و تمدن‌ها به مناسبت آستانه تولد حضرت زهرا:

نمی‌توان انسان را حاكم بر سرنوشت خود و خليفه‌ خدا بر روی زمين دانست اما از نظر سيستم حقوقی و روابط اجتماعی و سياسی دارای ضوابطی بود كه با اين اصل ناسازگار است.

تحول مورد نظر ما با دستور، فرمان، بخشنامه و ... ممكن نمی‌‌شود و بايد تحول گفتمانی در جامعه‌ پديدار و مردم‌سالاری مورد قبول و رواج در افراد جامعه شود. در غير اين صورت تحت عنوان دموكراسی شاهد استقرار نوعی پوپوليسم، عوام‌زدگی و حركت توده‌وار خواهيم بود كه بدترين ديكتاتوری از دل آن بيرون می‌آيد. هيجان مردم آلمان نسبت به هيتلر كم نبود و شايد در طول تاريخ هيچ رهبر و هيچ نظامی مانند هيتلر مورد استقبال توده‌های تحريك‌ شده با احساسات و عواطف قرار نگرفت. فاشيسم هم از دل نوعی پوپوليسم، مردم‌گويی و مردم‌فريبی به وجود می‌آيد.