سفر پر سر و صدا و جنجالی آقای محمود احمدی نژاد به لبنان شامگاه پنجشنبه 14-10-2010 به پایان رسید. این سفر دو روز پیاپی در صدر اخبار رسانه های عربی و جهانی قرار گرفت. اما این که این سفر چه نتایجی برای ایران، لبنان و منطقه به ارمغان خواهد آورد را در روزهای آینده باید دید. آن چه که هم اینک می توان گفت اینست که سفر رئیس جمهوری اسلامی به لبنان هم از سوی شخص احمدی نژاد و هم از سوی دولت لبنان، سفری همراه با گفتمان دوگانه بود.

استقبال مردمی

آن چه که از استقبال مردمی از محمود احمدی نژاد دیده شد، کاملا قابل پیش بینی بود . ناظران مسائل منطقه ای به ویژه مسائل لبنان از فرقه ای بودن ساختار اجتماعی و سیاسی این کشور به خوبی آگاه هستند.

جمعیت لبنان را مسیحی ها، سنی ها، شیعیان و دروزی ها تشکیل می دهند. موضع سیاسی اکثر لبنانی ها همواره از فرقه آنان متاثر است. سیاستمدارانی هم در راس هر کدام از فرقه ها قرار دارند. هر کدام از این فرقه های لبنانی نیز حامیان خارجی خود را دارند. به طوریکه جمهوری اسلامی بزرگترین حامی منطقه ای شیعیان این کشور است.

با توجه به این که حزب الله و امل شیعیان لبنان را رهبری می کنند، پس موضع آن ها بر کل فرقه شیعه تاثیر گذار است. بدون شک جمهوری اسلامی هم پیمان حزب الله و امل است و از این رو استقبال آن ها از محمود احمدی نژاد دور از انتظار نبود. شیعیان لبنان دعوت های گسترده حزب الله و امل را در روزهای پیش برای استقبال از احمدی نژاد پاسخ گفتند.

از سوی دیگر نباید از تاثیر اسرائیل در داخل لبنان غافل ماند. لبنانی ها اسرائیل را دشمن اول و آخر خود می دانند. جنگ های اسرائیل علیه لبنان به کشته شدند دهها هزار لبنانی منتهی شده است. در این شرایط بدیهی است که از مواضع کسی که به راحتی علیه اسرائیل سخن می گوید و سخن از "زوال" این رژیم می راند، استقبال کنند. به ویژه مواضع اسرائیل پیش از سفر احمدی نژاد به لبنان که می تواند باعث واکنش لبنانی ها شود.

احمدی نژاد و خاتمی

در سال 2003 محمد خاتمی رئیس جمهور اصلاح طلب ایران به لبنان سفر کرد. این سفر از لحاظ حجم استقبال چه از لحاظ سیاسی و چه مردمی در داخل لبنان با سفر احمدی نژاد قابل مقایسه نیست. در آن سال تمام گروه های لبنانی به محمد خاتمی خوش آمد گفتند. استقبال مردمی که از محمد خاتمی در لبنان شد چندین برابر استقبال از محمود احمدی نژاد بود. محمد خاتمی در ورزشگاه 60 هزار نفری لبنان با مردم این کشور دیدار کرد. در آن دیدار فرقه های مختلف لبنان حضور داشتند.

اما مساله ای که باعث شده در ایران سفر احمدی نژاد را پر رنگ تر از سفر خاتمی کنند، تبلیغاتی است که رسانه های دولتی ایران و همچنین رسانه های وابسته به حزب الله و امل درباره حضور احمدی نژاد در لبنان داشته اند.

صدا و سیمای جمهوری اسلامی از زمان رهبری آیت الله خامنه ای در ایران در دست اصولگرایان این کشور است. در دوره ریاست محمد خاتمی همواره او و دیگر اصلاح طلبان دولتی و غیر دولتی به نحوه پوشش اخبار دولت اصلاح طلب و همچنین دیگر اخبار مربوط به این جریان انتقاد داشتند. حتی به نحوه انعکاس اخبار آن سفر – سفر خاتمی- بر عکس – سفر احمدی نژاد- انتقاد داشتند. در سفر احمدی نژاد؛ بر عکس، رسانه های دولتی جمهوری اسلامی، بویژه صدا و سیما، مانور تبلیغتی گسترده ای برای سفر احمدی نژاد به لبنان داشتند و حضور او را در میان هوادارن حزب الله زنده پخش می کردند.

"هو" کردن نام حریری

واکنش های استقبال کنندگان احمدی نژاد در بیروت و مناطق جنوبی، وابستگی آن ها را نشان می دهد. سعد حریری نخست وزیری محبوب در لبنان است. این را می توان از میزان بالای رای آوریش در انتخابات پارلمان و پس از آن در انتخابات محلی گذشته لبنان دید. در مناطق مسیحی لیست های وابسته به حریری اکثریت مطلق را به خود اختصاص دادند. در مناطق مسیحی نشین هم با وجود این که میشل عون با همپیمانی با حزب الله و سوریه در مقابل حریری قرار گرفت، شکست خورد و هوادارن مسیحی حریری رای آوردند.

در دوتا از ایستگاه هایی که احمدی نژاد دیدار مردمی داشت، شاهد واکنش مشابه به نام سعد حریری بودیم. در ورزشگاه "الرایه" در حومه جنوبی بیروت مقر حزب الله، مجری برنامه متن خوش آمد گویی از احمدی نژاد را از زبان سیاستمداران لبنانی خواند. پس از بردن نام هر کدام از سیاستمداران، تشویق حاضران بلند می شد. اما هنگامی که نام سعد حریری برده شد، سکوت کردند.

در منطقه جنوبی "بنت جبیل" نیز عکس همین سناریو تکرار شد با این تفاوت که با بردن نام حریری، شماری از حاضران اقدام به "هو" کردند.

این عکس العمل ها خود نشان خوبی از ترکیب فرقه ای حاضر در استقبال از رئیس جمهوری اسلامی ایران است.

مواضع دوگانه احمدی نژاد

نکته شایان توجه این است که احمدی نژاد در این سفر به نسبت محل حضور خود، دو نوع موضع داشت. در دیدارهای رسمی خود دیپلماتیک برخورد کرد اما در دیدارهای مردمی سخنانی را بر زبان راند که اعلام آن ها از سوی احمدی نژاد عادی و دور از انتظار نیست .

احمدی نژاد در روز اول سفر و در کنفرانس خبری مشترک خود با میشل سلیمان رئیس جمهور لبنان، بر وحدت لبنانی ها و پشتیبانی جمهوری اسلامی ایران از لبنان در مقابل دشمنان تاکید کرد. او حتی در مقابل سخنان میشل سلیمان که بر پیشنهاد صلح عربی و اجرای کامل قطعنامه 1701 که به جنگ 33 روزه حزب الله با اسرائیل در سال 2006 پایان داد موضعی نگرفت. رئیس جمهوری ایران حتی از پاسخ به سوالی درباره اینکه چرا توافق نامه مسلح سازی ارتش لبنان توسط ایران در برنامه سفر گنجانده نشده است طفره رفت و گفت هدف از این سفر ابلاغ پیام دوستی ملت ایران به ملت لبنان و حمایت از وحدت ملی و تمامیت ارضی این کشور است.

در دیدار پنجشنبه خود با سعد حریری آنگونه که غضنفر رکن آبادی سفیر جمهوری اسلامی در بیروت به خبرنگاران گفت، احمدی نژاد گفته است که مسائلی همچون دادگاه بین المللی ترور رفیق حریری نخست وزیر اسبق لبنان مسائلی داخلی هستند که در آن ها دخالت نمی کند. به گفته رکن آبادی او همچنین بر وحدت گروه های لبنانی تاکید کرده و اعلام کرده که جمهوری اسلامی برای اتحاد میان طوایف و گروه های سیاسی لبنانی تمام تلاش خود را خواهد کرد.

اما در دیدارهای عمومی، شاهد مواضع دیگر احمدی نژاد بودیم. در سخنرانی شامگاه چهار شنبه خود در حومه جنوبی بیروت، به غرب حمله کرد. به روند صلح اسرائیلی- فلسطینی تاخت و همچنین غرب را که از آن به "نظام سلطه" یاد می کرد، متهم به ترور رفیق حریری کرد. او همچنین دادگاه بین المللی رسیدگی کننده به ترور حریری را آلت دست "نظام سلطه" نامید که قصد دارد با متهم کردن گروهی در لبنان "فتنه" به پا کند. احمدی نژاد از احتمال "جنگ" در منطقه سخن گفت که به گفته او به "زوال اسرائیل" خواهد انجامید.

در سخنرانی اش در دانشگاه دولتی لبنان نیز غرب را متهم کرد که دیدی مادی به علم دارد از همین رو از آن در جهت "مطامع" خود استفاده ابزاری می کند.

در جمع شیعیان جنوب در بنت جبیل هم به اسرائیل تاخت و آن را "رو به زوال" دانست.

مواضع لبنانی ها

سیاستمداران وابسته به اقلیت پارلمان لبنان که عمده آن را حزب الله و امل تشکیل می دهند، به طور طبیعی از تمام مواضع احمدی نژاد استقبال کردند.

جریان اکثریت اما در دو روز گذشته تلاش کرد با این مساله دیپلماتیک برخورد کند. اگر چه گروه 14 مارس پیش از این با صدور بیانیه ای از سفر احمدی نژاد به لبنان ابراز نگرانی کرده بود، اما بسیاری از سیاستمداران این جریان از مواضع رئیس جمهوری اسلامی در دیدارهای رسمی استقبال کردند. آن ها گفتند که از ارتباط ایران با دولت لبنان و نه با یک گروه استقبال می کنند و تلاش کردند به سخنان او در جمع هواداران حزب الله و امل نپردازند.

آنطوان زهرا نماینده پارلمان لبنان و عضو گروه "نیروهای لبنانی" به رهبری سمیر جعجع در این باره گفت: "سفر احمدی نژاد به لبنان به دو بخش تقسیم می شود، یکی دیدار با دولت لبنان و یکی دیدار با دولت حزب الله، مواضع او در کاخ ریاست جمهوری بسیار معتدل بود اما در دیدار با دولت حزب الله تکرار مواضع قبلیش بود."

لبنانی ها سلاح نخواستند

مساله مسلح سازی ارتش لبنان توسط جمهوری اسلامی ایران را چندی پیش حسن نصر الله دبیر کل حزب الله مطرح کرده بود. پس از آن سفیر جمهوری اسلامی در بیروت با فرمانده ارتش لبنان دیدار و آمادگی کشورش برای مسلح سازی ارتش لبنان را به او اعلام کرد.

این ماجراها پس از آن رخ داد که کنگره ایالات متحده آمریکا خواستار تعلیق کمک های این کشور به ارتش لبنان شد چرا که احتمال می رود این اسلحه علیه اسرائیل به کار برده شود.
پس از دیدار احمدی نژاد با سعد حریری، رکن آبادی به خبرنگاران گفت که ایران آماده است در صورت در خواست رسمی دولت لبنان، هر کمکی را که ارتش این کشور بخواهد، ارائه دهد.

اما به نظر می رسد دولت لبنان برای پیش گیری از رودررویی محتمل با جامعه جهانی، از ارائه چنین درخواستی از جمهوری اسلامی سر باز زده است. یک منبع ایرانی که همراه احمدی نژاد بود در این باره به "الشرق الاوسط" گفته است: "ایران پیشتر از راه سفیر خود رغبت خود برای مسلح سازی لبنان را اعلام کرده بود و چندین بار آمادگی خود در این زمینه را به اطلاع لبنانی ها رسانده است، اما دولت لبنان پاسخی در این باره نداده."

تغییر در برنامه های سفر

برنامه سفر احمدی نژاد به لبنان شاهد تغییراتی بود. دلیل این تغییر ها هنوز مشخص نیست اما احتمال دارد به تلاش های دولت لبنان برای جلوگیری از هر گونه اقدام تحریک آمیز در این زمینه باز گردد. یک نماینده از سعد حریری در تمام ایستگاه هایی احمدی نژاد او را همراهی می کرد.

به طور مثال آن گونه که انتظار می رفت، احمدی نژاد بر سر مزار عماد مغنیه فرمانده نیروهای نظامی حزب الله که در سال 2008 در سوریه ترور شد حاضر نشد. این برنامه اگر چه اعلام نشده بود اما انتظار انجام آن می رفت.

یکی از برنامه های اعلام شده نیز لغو شد. بر طبق اعلام قبلی، قرار بود احمدی نژاد "بوستان ایران" را در منطقه "بوابه فاطمه" مشرف بر پایگاه ها و شهرک های اسرائیلی افتتاح کند. اما به رغم حضور هواداران حزب الله و امل برای استقبال از رئیس جمهوری ایران در آن منطقه، این برنامه بدون اطلاع قبلی لغو شد.

المستقبل پس از سفر

یک روز پس از پایان سفر محمود احمدی نژاد، پایگاه رسمی اطلاع رسانی جریان "المستقبل" و روزنامه "المستقبل" که وابسته به سعد حریری است، اقدام به انتشار نامه جمعی از روشنفکران و روزنامه نگاران ایرانی خطاب به ملت لبنان کردند که در آن به شدت از احمدی نژاد انتقاد شده است.

روزنامه المسقبل در گزارش خود به نامه چند روز پیش 250 نفر از سیاستمداران، فعالان و روزنامه نگاران لبنانی خطاب به احمدی نژاد اشاره کرده که هشدار داده بودند سفر او به لبنان برای دخالت در مسائل داخلی این کشور و پشتیبانی از یک گروه در مقابل سایر گروهها و جریان ها نباشد. المستقبل نامه روشنفکران و روزنامه نگاران ایرانی را هم پیمانی و پشتیبانی ایرانیان از نامه لبنانی ها دانسته است.

در متن این نامه آمده است: "امروز کسی به دیدار سرزمین شما آمده است که نه برای ایران آرامش و صلح و رفاه آورده است و نه برای لبنان به صلح و آرامش و رفاه فکر می‌کند. محمود احمدی‌نژاد کسی که انتخابات سال ٢۰۰۹ را دزدید و خود را به جای منتخب حقیقی مردم به عنوان رئیس جمهور نامید؛ نماینده مردم ایران نیست."

این نامه افزوده است: " حمایت او از یک گروه معین در لبنان در مقابل گروه‌های دیگر هم به تنش داخلی در لبنان می‌انجامد و هم سرپوشی برای ناتوانی او و فرصت سوزی‌هایی است که ایران را دچار تحریم گسترده کرده و با خطر جنگ احتمالی روبرو ساخته است. او می‌خواهد با افزایش تنش در لبنان و منطقه بر مشکلات داخلی خود سرپوش بگذارد و لبنان را وجه‌المصالحه درمعامله با آمریکا و قدرت‌های بزرگ کند."