|
پیش از
دور دوم مذاکرات قدرت
های جهانی
با ایران بر سر فعالیت
های اتمی
جمهوری اسلامی در 23 مه جاری در بغداد، آژانس بین المللی انرژی
هسته ای نیز این هفته با ایران نشستی در وین برگزار خواهد کرد.
"مارک هیبس" از معاونان ارشد بنیاد صلح "کارنگی" درمقاله ای
تحلیلی که بصورت پرسش و پاسخ ارائه کرده، به بررسی مذاکرات
آژانس و ایران پرداخته و راه های پایان دادن به بحران اتمی
ایران و نقش آژانس در این راه را تحلیل کرده است.
در مذاکرات این هفته آژانس با ایران کدام مسایل حیاتی بایستی
به پاسخ نهایی برسند؟
روزهای 14 و 15 مه جاری آژانس با ایران دیدار خواهد کرد و این
نگرانی که ایران روی سلاح های اتمی فعالیت داشته است را بررسی
خواهد کرد. نوامبر گذشته آژانس پس از 8 سال بازرسی به این
نتیجه رسید که ایران در یک "برنامه سازمان یافته" با
مشارکت سازمان های نظامی خود " فعالیتهایی مرتبط با توسعه
چاشنی انفجار هسته ای انجام داده است "
کنفرانس محرمانه این هفته پس از نشست های ژانویه و فوریه گذشته
برگزار میشود که طی آنها آژانس ایران را متهم به داشتن برنامه
تسلیحاتی اتمی کرد. در نشست این هفته علی اکبر سلطانیه سفیر
ایران در آژانس و گروه آژانس با حضور "هرمن نکارتس" ریاست بخش
قوانین و پروتکل های آژانس بهمراه "رافائل گروسی" معاون ارشد
"یوکیا آمانو" دبیر کل آژانس شرکت خواهند داشت.
انتظارات آژانس برای این نشست مسکوت مانده است، چرا که ایران
امسال درخواست آژانس برای بازدید از سایت نظامی پارچین را رد
کرده است و حال آژانس انتظار دارد ایران با این در خواست
موافقت کند.
چرا پارچین در مذاکره اخیر آزانس با ایران نقش برجسته ای دارد؟
ایران متناوبا به آژانس اعتراض کرده است که چرا
منابع اطلاعات خود در باره
محل هایی که مورد درخواست بازرسی آژانس است را اعلام نمی کند؟
آژانس نیز پاسخ داده که نمیتواند.
بدان علت که این اطلاعات بسیار محرمانه و طبقه بندی شده است که
توسط اعضای آژانس ارائه شده است.
ژانویه امسال پس از توافق ایران با آژانس برای بررسی اتهامات
وارده به ایران در نوامبر سال قبل ، آژانس درخواست بازدید از
پارچین را مطرح کرد و با توجه به اینکه اطلاعات آژانس در باره
این سایت چندان حساس و مهم نبود آژانس انتظار داشت ایران با
درخواستش موافقت نماید.
پارچین در گزارش نوامبر آژانس محلی شناخته شده بود که در آن
آزمایش هایی انجام شده که در آنها از موادی با قدرت انفجار
بسیار زیاد استفاده شده است. ژانویه سال 2005 شش ماه پس از
درخواست اولیه آژانس، ایران به آژانس اجازه داد تا یکی از چهار
بخش این سایت را و آنهم فقط 5 ساختمان در آن منطقه را مورد
بازدید قرار دهد که طی آن بازرسان به هیچگونه نشانه ای مرتبط
با فعالیت هسته ای ایران مشاهده نکردند. این بار آژانس اعلام
کرد که قصد دارد یک ساختمان ویژه در آن منطقه را مورد بازرسی
قرار دهد
هنگامی که آژانس در آغاز سال جاری موافقت با بازدید از پارچین
را معیار اعتماد سازی دانست، ایران در فوریه این درخواست را رد
کرد و بازدید از منطقه ای بنام مریوان را پیشنهاد کرد که آژانس
هیچ اطلاعات ثبت شده ای از آن نداشت و لذا نپذیرفت از آنجا
بازدید کند. بر همین اساس آمانو به هیدت حکام گزارش کرد که دو
بازدید از ایران ناکام مانده است.
پارچین تصور نمیشود که نسبت به بقیه سایت ها در فهرست آژانس از
اهمیت بیشتری برخوردار باشد ولی بعضی از مسئولین آژانس بر این
عقیده اند که ایران با عدم اجازه بازدید از آنجا تفوق آژانس در
تنظیم دستورکار بازرسی ها را به چالش کشیده است و به همین دلیل
آژانس به تقاضا برای بازدید از این سایت بعنوان یکی از اصول
ادامه خواهد داد.
ایران از آژانس چه میخواهد؟
ایران خواهان توافقی رسمی است تا حق آژانس برای سوالات تکمیلی
را محدود نموده و تاریخی برای خاتمه بازرسی ها به ثبت برسد.
این مواردی نیست که آژانس بپذیرد، چرا که مقید کردن پارامترها
و مدت زمان یک بازرسی زمانی که ممکن است تحقیقات موجب کسب
اطلاعات بیشتر شده و در نتیجه نیاز به بررسی بیشتر باشد بی
معنی می شود.
در سال 2007 آژانس و ایران به "برنامه کاری " را به مذاکره
گذاشتند که بعضی مواردی که سال قبل موجب اعلام تحریمات سازمان
ملل شده بود؛ در این "برنامه کاری" بعضی موارد توضیح داده شد.
از سال 2008 ایران ادعا میکند که بعضی تحریم های سازمان ملل
غیرقانونی است زیرا ایران "برنامه کاری" را بانجام رسانده است.
ماه مه پارسال، ایران همکاری وسیع تری را پیشنهاد داد منوط به
این موضوع که آژانس اعلام کند "برنامه کاری" تکمیل شده است.
یکماه بعد آمانو به ایران اعلام کرد که قادر به چنین کاری
نیست، بویژه اینکه مدارک اتهام فعالیت تسلیحاتی ایران قطور تر
شده بود.
در حین مذاکرات ژانویه و فوریه طرفین دستور کار جدیدی را برای
توافقنامه جدید به بحث گذاشتند، اما ایران مجددا تقاضای
محدودیت تحقیقات آژانس را نمود. از آنجایی که شواهد بخصوصی
نشانگر آنست که ایران به تمیز کردن سایت هایی که آژانس تقاضای
بازدید آنها را کرده است از جمله شرکت کالای الکتریک نزدیک
تهران در سال 2003 ، لویزان اواخر سال 2004 و احتمالا پارچین
در اواخر 2004 و همچنین اخیرا، آژانس نبایستی با این درخواست
ایران موافقت نماید.
نتایج احتمالی نشست چه خواهد بود؟
خوشبینانه ترین نتیجه این خواهد بود که ایران پس از نشست قبلی
با قدرت های 5+1 سیاستی را اتخاذ نماید که با به کار بردن وزن
سیاسی خود بتواند تحریم های سازمان ملل را بردارد. اینکار با
اجازه بازدید از پارچین و تدارک یک چارچوب کاری جدید که با حق
آژانس در بازرسی ها مغایر نباشد میسر خواهد شد. در همین حال
ایران ممکن است مجددا اجازه بازدید از پارچین را رد کرده و بر
محدود کردن وسعت بازرسی های آژانس پافشاری نماید. مواردی که
موجب خواهد شد آمانو گزارش منفی خود را در پایان همین ماه به
شورای حکام ارائه کند.
رابطه نشست آژانس و ایران با تصویر سیاسی بزرگتر چیست؟
علاوه بر سومین نشست آژانس با ایران ظرف سال جاری، مذاکرات
مستقلی برای دومین بار بین گروه 1+5 و ایران در 23 مه جاری در
بغداد برگزار خواهد شد تا راه حل جامعی به پیش برده شود.
آمانو بر خلاف محمدالبرادعی دبیر کل پیشین آژانس متعهد است تا
بر اساس قوانین و اساسنامه آژانس و بر اساس پروتکل های توافق
شده، دیپلماسی هسته ای با ایران را در اختیار شورای حکام و
شورای امنیت قرار دهد تا بتواند بر وظایف آژانس تمرکز کند. از
آنجایی که آژانس قدرتی برای اعمال تحریم ندارد لذا آمانو
انعطاف سیاسی کمتری نشان میدهد.
درعین حال، این بدین معنی نیست که آژاتس هیچگونه نفوذی بر روند
دیپلماسی 1+5 ندارد. پس از نتیجه گیری مذاکرات این هفته آمانو
گزارش چهارماهه خود در باره فعالیت های هسته ای ایران را آماده
ارائه به نشست شورای حکام در 4 ژوییه خواهد کرد. مدرکی که حین
دور دوم مذاکرات 1+5 با ایران در بغداد نوشته خواهد شد. چنانچه
این گزارش مشابه گزارش فوریه وحاکی از عدم التزام ایران به
تعهداتش باشد، نشست بغداد با شکست مواجه خواهد بود. این چشم
انداز ممکن است به نقش ایران و آژانس در نشست وین وابسته باشد.
آیا
ایران ناچار به تایید دیدار آژانس از پارچین نیست؟
(بخش دوم این گزارش در دست ترجمه است که در شماره فردا منتشر
خواهد شد.)
پیک نت 26 اردیبهشت |
