|
در جنوب شرق کشور بزرگترین دریاچه آب شیرین فلات ایران به مرگی
تدریجی محکوم شد و مـُرد و هیچکس بر شنزارهایش اشکی نریخت.
دریاجه هامون.
در این سه دهه نه در ایران به فکر بودند و نه افغانستان دولتی
واقعا مستقر داشته تا با آن بتوان بر سر گلوگاه رودخانه هیرمند
گفتگو کرد و به تفاهمی میان دو کشور رسید. هامون خشک شد و
هزاران خانوار سیستانی آواره و خانه به دوش شدند. زمانی سیستان
به برکت هامون یعنی سومین دریاچه بزرگ ایران، پس از دریاچه
خزر و دریاچه ارومیه، انبار غله ایران بود.
هامون هفتمین تالاب بین المللی جهان و بزرگ ترین دریاچه آب
شیرین كشور بود. دریاچه ای كه تا كمتر از دو دهه پیش زیستگاه
هر ساله بیش از یك میلیون پرنده مهاجر بود.
با نابودی هامون بیش از ۱۵ هزار صیاد بیكار شدند و زنانی كه با
بهره گیری از نی های دریاچه به تولید صنایع دستی اشتغال داشتند
منبع درآمد خود را از دست دادند. علاوه بر کشاورزان بیشمار،
دامداران سیستانی با ۱۲۰ هزار رأس گاوی كه در ۷۰ هزار هكتار
اراضی دریاچه چرا می كردند مهاجرت كردند و ۸۰۰ روستا تحت تاثیر
هجوم شن های روان دریاچه قرار گرفتند. دریاچه ای كه سالانه ۱۲
هزار تن ماهی از آن صید می شد امروز یك بستر خشك و تفتیده است.
افغانستان بر خلاف معاهده سال ۱۹۷۳ در مورد حقابه این دریاچه
از رودخانه هیرمند، با ایجاد سد و کانال های انحرافی متعدد آب
رودخانه را از جانب سیستان بسوی مزارع کشت خشخاش در داخل
افغانستان سرازیر کرد تا فرآورده مرگبار آن را بجای آب حیات
بخش به سیستان و بلوچستان و بقیه نقاط ایران صادر کند. در این
راستا حتی بلوچهای ساکن ولایت نیمروز در آنسوی مرز نیز از آب
هیرمند محروم شدند. این ظلم با شقاوت تمام در زمان حکومت
طالبان تکرار شد و همچنان ادامه دارد. در خرداد ۱۳۵۶ اسدالله
علم وزیر دربار شاه سعی کرد جلوی مبادله قرارداد جدید تقسیم آب
رودخانه هیرمند میان ایران و افغانستان را بگیرد و در این باره
مستقیم از شاه تقاضا کرد اما تلاشهای وزیر دربار به جایی نرسید
و قرارداد بدتری مبادله شد. اسدالله علم این قرارداد را خیانت
به ایران قلمداد کرد و سپس در کتاب خاطرات خود نوشت: "مثل این
است که یک قطعه از گوشت تن مرا بریدند و پیش چشم من جلوی سگ
انداختند". علم خود را سلطان منطقه میدانست و بزرگترین زمیندار
خراسان و سیستان بود و جوش خود را زد، اما بهرحال واقعیتی را
هم بیان کرد.
در جمهوری اسلامی مسئله هیرمند و منافع مردم سیستان نسخه مشابه
رژیم شاه اجرا شد. بعنوان مثال جمهوری اسلامی، علاوه بر اجازه
عبور ترانزیتی سوخت وبنزین از طریق خاک ایران، امتیازات بسیار
وسیعی از جمله اهدای تسهیلات ترانزیتی، گمرگی و بندرگاهی و
اراضی صنعتی رایگان در بندر آزاد چابهار برای تطمیع افغانستان
بدون کسب هیچگونه امتیاز یا چانه زنی بر سر عملیات رهاسازی سهم
آب ایران از رودخانه هیرمند و حقابه دریاچه هامون، فراهم کرد.
حال بعد از کوچ هزاران خانوار بی پناه سیستانی و بلوچ و
معضلات بالقوه امنیتی و بعد از مرگ هامون، مجلس با "تشکیل
فراکسیون احیا دریاچه هامون" موافقت نموده تا این "نوشدارو"
تسلی خاطری باشد برای نوادگان رستم و سهراب در سیستان.
به گفته بهمن آقایی دیبا کارشناس حقوق بین الملل در امور
دریاها، در سال‌های ۱۹۶۹ تا ۱۹۷۳، دیپلمات‌های ایرانی مشغول
مذاکرات فشرده با مقامات افغان درمورد مسأله آب رود هیرمند
بودند. ایران دست بالا را داشت و به لحاظ حقوقی می‌توانست برای
گرفتن سهم منصفانه‌ای از آب این رودخانه فشار بیاورد. اما شاه
ایران بی توجه به مذاکرات جاری و به دلیل وضعیت سیاسی حساس
افغانستان تصمیم گرفت بر خلاف مواد قرارداد سال ١٣١٧ و اعلامیه
متمم آن امتیاز بزرگی به افغان‌ها بدهد. بلافاصله پس از این
تصمیم سیاسی، ایران و افغانستان معاهده سال ۱۹۷۳ بر سر رود
هیرمند را امضا کردند، که به سهم نابرابر ایران از این آب‌ها
وجهه قانونی داد. اکنون دولت افغانستان حاضر نیست در عمل حتی
همین سهم ناچیز و نابرابر ایران را برسمیت بشناسد. در معاهده
۱۹۷۳ ایران و افغانستان درمورد رود هیرمند تصریح شده است که
سالانه ۸۵۰ میلیون متر مکعب از آب هیرمند به ایران تعلق دارد.
وانگهی بر اساس قرارداد سال ١٣١٧ و اعلامیه متمم آن دولت
افغانستان متعهد شده بود " كه به منظور انكه هیچ گونه تضییق
وضرری متوجه ابیاری و زراعت اراضی سیستان نشود از اقدامی كه
موجب تقلیل سهمیه اب ایران دربند كمال خان (توافقی كه درماده
اول قرارداده شده است) بشود، خودداری خواهد ورزید" و آب بطور
نصف نصف (بالمناصفه) بین ایران و افغانستان تقسیم شود (ماده یک
قرارداد.)
آقای روحانی اکثریت آراء را در استان سیستان و بلوچستان به دست
آورد. مردم سیستان و بلوچستان با مصائب و مشکلات فراوانی دست
به گریبان هستند. مشکلاتی نظیر زلزله، وبا، اعدام، اعتیاد،
بیکاری، بیماری، مدارس کپری، فقر، تبعیض، و رها سازی منطقه به
امان خدا و بلاهای زمینی و آسمانی. حال مردم منطقه منتظرند
ببینید دولتی که رای قاطع مردم سیستان و بلوچستان را پشتوانه
خود دارد برای این معضلات و در راس آن نجات هامون و رساندن آب
هیرمند به سر زمینشان چه می کند؟
پیک نت 8
مــــــــــهر |
