شب نجف دریابندری صد و پنجاه و ششمین شب از شبهای مجله بخارا بود که با همکاری بنیاد فرهنگی هنری ملت، مرکز دایره‎العمارف بزرگ اسلامی و بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار چهارشنبه سوم اردیبهشت 1393 درتهران برگزار شد.

در این مراسم علاوه بر ناصر تقوایی، محمدعلی موحد، داریوش شایگان و مصطفی ملکیان شخصیت‎هایی همچون جلال خالقی مطلق، سیروس ابراهیم‎زاده، حسین محجوبی، جمشید ارجمند، پرویز کلانتری، محبوبه مهاجر، محمود امیدسالار، رضا جعفری و... شرکت داشتند و نمایشگاهی از کتاب‎های دریابندری نیز برقرار بود.

آغاز گر برنامه ها علی دهباشی مبتکر شبهای مجله بخارا بود و سپس دکتر محمدعلی موحد نخستین سخنرانی بود که در باره نجف دریابندری سخن گفت:

سابقۀ ارادت من به نجف دریابندری به شصت و سه سال می رسد. نجف آدمی است خودآموخته. به تعبیر نظامی "کباب از ران خود خورده". او در نوشته‎هایش مثل یک دوست با شما حرف می‎زند. در پی هیچ کشفی نیست. سرعت حیرت‎‌انگیز و فوق‎‌العاده و هولناک تحولات چنان است که پیوند میان نسل‎ها در کمترین مسافت و کوتاه‎ترین زمان می‎گسلد. پدر و پسر چنان با هم بیگانه می‎شوند که زبان یکدیگر را نمی‎فهمند. در چنین محشری که بر پا شده، نویسنده‎ای که امروز چیز می‎نویسد و مورد توجه عامه قرار می‎گیرد، هر دم در خطر آن است که مخاطبان خود را از دست بدهد و رابطه‎اش با نسل‎های بعدی قطع بشود. نجف از معدود نویسندگانی است که من فکر می‎کنم تا حدود زیادی در این میدان موفق عمل کرده است و همواره مورد توجه و علاقۀ جوانان بوده است.

در این همایش جای محمد زهرایی خالی است. محمد زهرایی در سال‎هایی که نجف به لحاظ جسمی و روحی دچار بحران شدید بود با نهایت مهر و شفقت مواظب حال او بود. اگر مراقبت‎ها و مهربانی‎های او نبود، شاید امشب ما سعادت آن را نداشتیم که نجف را در میان خود ببینیم. پس درود می‎فرستیم به روان محمد زهرایی و یاد او را گرامی می‎داریم که شرط محبت و رفاقت به جای آورد. ای کاش اجل مهلتش می‎داد و امشب در بزرگداشت نجف با ما بود.

سپس محمود دولت آبادی از دریابندری و کتاب‎هایش سخن گفت:

« من اول قصد داشتم به جای صحبت؛ در اینجا داستان "یک گل سرخ برای امیلی" را بخوانم که یکی از آثار بی‎نظیر ادبیات مدرن است، همتراز آثار کافکا و رومن گاری. نجف دریابندری به من یاد داده است که می‎شود همۀ ارزش‎ها را دید، شناخت و درباره‎شان داوری واقع‎بینانه کرد. نجف به من یاد داده است که هیچ پدیده‎ای مهم‎تر از خود آن پدیده نیست. وقتی یک مبحثی را مطرح کرده است. در مورد بوف کور، نجف برای نخستین بار نگاه دیگری را به بوف کور باز کرد و بزودی هم بسته شد. نگاهی که آدم‎هایی مثل من را از آن احوالات مجذوبیتِ صرف نسبت به یک نویسنده و نسبت به یک اثر واداشت که دور بشویم، فاصله بگیریم و واقع‎بینانه‎تر نگاه بکنیم. این کار را با نویسندگان خارجی که آثارشان را ترجمه کرده است هم کرده. با فلاسفه هم کرده. شما اگر می‎خواهید همینگوی نویسنده مهم قرن بیستم آمریکا را بشناسید باز هم می‎بایستی به پیشنهاد من، به ترجمه‎ها و نقطه‎نظرهای انتقادی نجف توجه کنید. اگر می‎خواهید که ویلیام فاکنر را بشناسید باز هم می‎بایستی به نگاه دریابندری دقیق بشوید. و اگر بخواهیم دکتروف را بشناسیم به طریق اولی.یادم هست زمانی کتاب بیلی باتگیت اثر دکتروف را می‎خواندم. مقدمه‏ای را نجف دریابندری در این کتاب نوشته و گفت‎وگویی را با نویسنده ترجمه کرده که به مرا به یاد بیتی از سعدی انداخت. در آن گفت‎وگو نویسنده می‎گوید در دانشگاه‎های ما نویسنده زاده نشده است. از این دانشگاه‎ها آنچه بیرون آمده معلم نویسندگی بوده و من چطور یاد حرف سعدی نیفتم که می‎گوید:

 از مدرسه برنخاست هیچ اهل دلی.

 یا وقتی نجف درباره یکی از کارهای همینگوی صحبت می‎کند. این کتاب فقط پیرمرد و دریا نیست، این کتاب شناسنامۀ همینگوی هم هست »

دولت‎‎آبادی در اینجا جملاتی را از مقدمه دریابندری بر این کتاب خواند و در ادامه افزود:« نویسندگانی مثل نجف به ما می‎گویند به اسامی که برای ما خیلی مهم‎ و بزرگ هستند و در واقعیت‎شان هم چنین هستند، می‎توان نگاه واقع‎بینانه و انتقادی داشت.»

منوچهر انور، دکتر ایرج پارسی نژاد، حسین معصومی، صفدر تقی‎زاده و ناصر تقوایی از دیگر سخنرانان این مراسم بودند. سپس قسمتی از فیلم مستند « باز هم زندگی» کار بیژن بیرنگ با تدوین محمد حمزه‎ای و کلیپی از دریابندری و آثارش ساخته مجید عاشقی نمایش داده شد و سپس پرتره نحف دریابندری اثر فخرالدین فخرالدینی توسط ایرج پارسی نژاد و ناصر تقوایی به دریابندری اهدا شد. اجرای موسیقی جنوب ایران توسط گروه لیان به سرپرستی محسن شریفیان آخرین بخش این مراسم بود.

پیک نت 6 اردیبهشت