شادی توافق اتمی، درایران

گلوله توپخانه انتخابات خواهد شد؟

هزاران ایرانی در خیابانهای تهران شادی کنان، توافق هسته ای که روز ۱۴ ژوییه با غرب در شهر وین انجام گرفته بود را جشن گرفتند. بعد از یک ماراتن دیپلماسی ۲۱ ماهه، توافق وین ایرانیان ضربه خورده از تحریم ها را هیجان زده کرد. اندک زمانی پس از اعلام توافق گروههایی از سرمایه گذاران غربی و وزاری خارجه کشورهای آنها به تهران رسیدند به این امید که بازار ایران به سرعت به روی آنها گشوده شود.

چند سوال مهم درباره آینده ایران و توافق باقی مانده. توافقی که به موجب آن ایران از داشتن بمب اتمی منع می شود. البته ایران همواره داشتن چنین برنامه ای را رد کرده است.

ایران امتیازات مهمی داد تا تحریم ها برداشته شود: متوقف کردن برخی تحقیقات اتمی، از بین بردن بخشی از مراکز اتمی، پایین آوردن درجه خلوص اورانیوم و تعداد سانتریفیوزها و همچنین موافقت با بازرسی ها.

قطعنامه ۲۲۳۱ سازمان ملل متحد در ۲۰ ژوییه توافق وین را تایید کرد، کنگره آمریکا نیز باید تا ۱۷ سپتامبر این توافق را بپذیرد تا تحریم هایی که از سال ۲۰۰۶ میلادی علیه ایران اعمال شده، برداشته شود. اگر کنگره آمریکا رای منفی به این توافق بدهد، رییس جمهور اوباما هشدار داده است که او تمامی توان خود را برای وتو کردن آن بکار خواهد گرفت. برای رد این توافق رایدو سوم نمایندگان مجلس و کنگره آمریکا لازم است که بنظر غیر محتمل می آید.

در ایران نیز رهبر جمهوری اسلامی سخن از توطئه های امریکا پس از توافق اتمی گفته است. او نگران مخالفت گروه های تندرو در ایران است که همیشه مانند خرده شیشه در هر آشی بوده اند که حکومت پخته است. آنها می گویند نگران عادی شدن روابط با ایالات متحده هستند.

زمستان گذشته، در تمامی ایران، گروههای بزرگی از مردم در مقابل مراکز دولتی و یا کامیونهای توزیع کالا در صف های طولانی ساعتها در سرما در خیابانها ایستاده بودند تا روغن، شکر، گندم و تخم مرغ و در بعضی موارد چای و مرغ یخ زده که دولت تقسیم می کرد را بگیرند. در برخی از شهرها، مردم عصبانی بر سر تقسیم این سبدهای خوراکی دعوا می کردند. دیدن این صحنه ها برای کشوری که دارای منابع بسیار غنی می باشد، شوک آور بود.

به گفته بانک جهانی، ایران دارای دومین ذخایر جهانی گاز طبیعی و چهارمین ذخایر نفت خام در جهان است. این صف ها نشان دهنده فشاری بود که تحریم ها بر مردم ایران می آورد. بیشترین فشار تحریم ها متوجه طبقه متوسط ایران بود و همچنان نیز هست.

دیدن این صف ها برای رژیم زنگ خطر بودی بود که بخش هائی از حاکمیت را بیدار کرد. این صف ها درکنار بحران اقتصادی و کاهش قیمت نفت خطری جدی بود. البته این زنگ خطر تنها دلیلی نبود که حکومت بصورت جدی وارد مذاکره با غرب برای خاتمه دادن به تنش ناشی از فعالیت اتمی داد. آشفتگی های منطقه، رشد حضور رقیب ایران- عربستان سعودی- در جنگهای داخلی سوریه و حضور قدرتمند داعش در منطقه نیز از دلایل دیگری بود که ایران را ناچار به تن دادن به یک مذاکره جدی اتمی داد.

با تمامی اینها و وجود تورم ( در خرداد ماه میزان تورم ۱۵٪ گزارش شد) - رهبران ایران تحت فشار قرار گرفتند تا به مذاکره کنندگان اختیارات گسترده ای بدهند تا آنها موفق شوند توافق مطمئنی را بدست بیاورند که تحریمها بدون دادن هیچ امتیاز غیر هسته ای- برداشته شود. دیپلمات پیشینی که نمی خواهد نام او برده شود می گوید: “ رهبر ایران به سرعت واکنش نشان داد. او منتظر میلیونها ایرانی ناخرسند نماند تا شورش کنند. او جمهوری را نجات داد و همچنین میراث خود را. در این معامله با غرب، ایران سرمایه گذاری را که بر روی برنامه هسته ای خود کرده بود از دست داد که این شامل نه تنها تجهیزات بلکه آموزش کادر مجرب و کارمندان این بخش نیز می شود. البته این توافق هسته ای از تهدید بر علیه موجودیت نظام جلوگیری کرد.”

هنوز مانده تا ببینیم توافق اتمی و لغو تحریم ها می تواند اقتصاد را آنگونه که ایرانی ها توقع دارند بهبود بخشد. به پیش بینی مجله اقتصادی خاورمیانه- مید- پیشرفت در برداشته شدن تحریمها باید به ایران این امکان را بدهد که درآمد ناخالص ملی را تا سال ۲۰۳۰ دوبرابر کند ( این میزان در سال ۲۰۱۴ -۴۲۷ بیلیون دلار بوده است.) و همچنین بتواند ۳۴۲ بیلیون دلار جذب سرمایه برای سرمایه گذاریهای مستقیم خارجی تا سال ۲۰۲۰ داشته باشد.

علی مشایخی از موسسه سرمایه گذاری فیروز و شرکاء می گوید:” سرمایه بورس سهام تهران می تواند تا ۵ سال آینده ۴۰۰ برابر شود و به میزان ۵۱۲ بیلیون دلار رسد. “

رضا نعمت زاده وزیر صنعت و معادن گفته است که به تصور وی بخش نفت به تنهایی و با درآمدی بیش از ۱۱۴ بیلیون دلار از جانب سرمایه گذاری مستقیم خارجی کسب منفعت خواهد کرد. دولت ایران همچنین امیدوار است تا بتواند دارایی های مسدود شده خویش را بدست آورد.

تاثیر مثبت برداشته شدن تحریمها بلافاصله نخواهد بود، گرچه بخشی از پولهای بوکه شده که رقبمی بین 100 تا 180 میلیارد دلار بیان شده، می تواند بهبودی در وضعیت اقتصادی ایران بوجود آورده و خطر شورش مردم را کاهش دهد. یک روزنامه نگار ایرانی که در ایران کار می کند و می خواهد ناشناس باقی بماند می گوید که وی فکر می کند بهتر شدن اوضاع اقتصادی ایران حداقل دو سه سالی طول خواهد کشید. “اما مردم نمی خواهند منتظر بمانند… آقای روحانی و دولت وی باید این مشکلات را به طور واضح با مردم در میان بگذارند تا بتواند توقعات را مدیریت کند. ناامیدی مردم می تواند در دور بعدی انتخابات ریاست جمهوری خود را نشان بدهد.

هر بهینه سازی در درجه اول نیازمند اصلاح سیستم بانکی است. در ایران بدهکاران بانکی بدهی خود را نمی پردازند. حسن منصور، بازرگانی در دبی می گوید: “باید دید دولت چند بانک از میان بانکهائی که در زمان دولت احمدی نژاد مثل قارچ در ایران روئیدند را منحل خواهد کرد. “

پرفسور تورج دریایی، مدیر مرکز ساموئل جردن در مرکز مطالعات ایران در دانشگاه کالیفرنیا اعتقاد دارد که “تمامی نشانه ها می گوید که یک تغییر حقیقی در سیاست، در دوره ریاست جمهوری روحانی انجام شده، اگر مانع برنامه های روحانی بشوند هم نمی توانند جلوی خواست های نسل جوان ایران را بگیرند.”

پس از توافق اتمی اکنون سئوال اینست که آیا فضای سیاسی ایران باز خواهد شد و انتخابات آینده مجلس شورا و مجلس خبرگان در چنان فضائی انجام خواهد شد؟ این انتخابات قرار است در ۲۵ فوریه ۲۰۱۶ (اسفند ماه) انجام شود. میان این دو انتخابات، انتخابات مجلس خبرگان، که رهبر برای جمهوری اسلامی انتخاب می کند این بار اهمیت بسیار پیدا کرده است. آیت الله خامنه ای ۷۶ سال سن دارد واحتمالا مجلس خبرگان بعدی بایستی جانشین وی را انتخاب کند. مخالفان دولت از آن نگرانند که توافق اتمی موجب افزایش محبوبیت رئیس جمهور روحانی شود و این محبوبیت موجب سنگین شدن کفه ترازوی انتخابات به نفع او و همفکرانش شود. مردی که از حمایت آشکار و پر قدرت هاشمی رفسنجانی و محمد خاتمی رئیس جمهور دوران اصلاحات در جمهوری اسلامی بهره می برد و رهبر جمهوری اسلامی نیز تاکنون با وی راه آمده است.

اکبر هاشمی رفسنجانی، که او را سیاستمداری کاردان می دانند اعلام کرده که برای مجلس خبرگان خود را کاندید خواهد کرد. برخی حضور وی را راهی به سوی تغییراتی بنیادی می دانند. رفسنجانی همچنین از حسن خمینی، نوه بنیانگذار انقلاب که اصلاح طلب است خواسته تا کاندید شود.

پیک نت 11 شهریور