|
در پس کوچه های نصف جهان عشق های تاریخی هم خفته است. از جمله
در قصری که روزگاری شکر خاتون چشم به راه محبوب خود در
بالاترین ایوان آن باغهای زیبای اطراف را می نگریسته و اشک
فراق می ریخته.
رفتم به کوچه‌های تو در توی خیابان عبدالرزاق، به شوق دیدن قصر
جمیلان.
سکوت کوچه، گاهی با صدای قلمزنی همراه است. وارد دکان می
شوم و سراغ قصر را می گیرم. می گوید:
همین است. پیش رویت. اما دیگر چیزی نمانده از این اثر تاریخی.
بغض ام را فرو میدهم. چه می بینم، تنها سایه ای و ویرانه ای از
آن قصر کهن! از سرای هزاران ساله جمیلان که روزگاری پناهگاهی
بود برای مردمان خسته از راه، با گوشه ای از معماری دوره
ساسانی و صفوی، امروز تقریبا هیچ نمانده. جمیلان زخمی ست بر
تاریخ سرزمینمان که بی تفاوتی و فراموشی در دل کوچه پس کوچه
های اصفهان نيمه جانش کرده، میراثی که در دل خانه های نوساز
باید بگردی تا پیدایش کنی از در هم که داخل می شوی ممکن است با
کارگاه چوب بری اشتباهش بگیری و چشمهایی که انگار با تعجب می
گویند: اینجا چیکار داری؟
جمیلان دو ورودی مجزا دارد که ورودی شمالی آن سردری بلند دارد
که با کاهگل زینت داده شده و در سمت جنوبی با رسم‌بندی‌های
زیبا و منقوش، گل‌اندازی‌های آجری و فرورفتگی‌هایی در نمای
ساختمان پیداست. طرح‌های تزیینی بنا در بخش بیرونی شامل
آجرکاری‌های منظم و یک‌دست به نام "آب مال" است که فواصل بندها
و کوره‌بندهای آن را با بریده‌های کوچک از کاشی پوشانده‌اند.
در بعضی از قسمت‌ها ازاره‌ها و قرنیز‌های سنگی اندکی برجای
مانده و ورودی‌های اصلی و تعدادی از حجره‌ها را طرح‌های زیبای
چوبی تشکیل داده است. سطح محوطه سرای جمیلان خاکی و بدون
هرگونه پوششی است و در بخش میانی آن چاه آب و باغچه‌ای قدیمی
هم دیده می‌شود.
نظامی گنجوی حکایت دلدادگی خسرو پرویز با محبوبش "شکر" را در
"خسرو و شیرین این طور می نویسد
" ... در آن زمان در سپاهان بانویی زیباروی، خنده‌روی،
پاکدامن، شیرین‌زبان و زیرک به نام «شکر» بود که مهمان‌خانه‌ای
داشت:
شکرنامی که شکر ریزد او بود
نباتی کز سپاهان خیزد او بود
چون آوازه شکر به خسرو پرویز رسید او که پس از درگذشت همسرش
مریم، از به دست آوردن دل شیرین ناامید شده بود برای دیدار
روی زیبای شکر به اصفهان آمد، یک دل نه صد دل به او بست و او
را به همسری برگزید. و قصری پرشکوه و زیبا با معماری سبک
ساسانی هم برایش ساخت.
چو خسرو بر سر کوی شکر شد
سپاهان، قصر شیرینی دگر شد"
خسروپرویز در کوی شکر، کاخی برای او می‌سازد که سال‌ها بعد در
دوره سلجوقیان، بنام قصر جمیلان به جای قصر شکر از نو بنا
می‌شود. این قصر در محله اعیان‌نشین سنبلان و در میان باغی
بزرگ، ساخته شد. در دوره‌های تاریخی بعد، قصر جمیلان به صورت
متروکه درآمد تا این که در دوره صفوی تخریب شد و باغ آن تفکیک.
و مدرسه، مغازه و خانه در داخل محوطه ساخته شد. بنای فعلی که
به نام قصر جمیلان ثبت شده یکی از این بناهاست که از دوره
صفوی بازمانده که در میان اهالی محل به قصر چنبلان یاقصر چملان
مشهور است و هنوز بقایای سردر ورودی و دیوارهای آن در همین محل
قابل تشخیص است.
سرگذشت دور و دراز سرای جمیلان که روزگاری کاخ"شکر بانو" بود،
امروز از یادها رفته و زیر غباری از بی‌توجهی
حالا
تبدیل شده به کارگاه نجاری و نساجی. طبقات اوليه هم ديگر وجود
ندارد. بنای قصر جميلان در دوران صفويه تخريب شد و با تفکيک
باغ به اجزايی کوچک تر، عمارات جديدی در داخل محوطه آن ساخته
شد. از جمله اين بناها مدرسه علميه ای بود که بقايای آن به
صورت دکانهای تجاری قابل دیدن است. بوی چسب، دود کهنه سیگار و
خرابه هایی که خرده فروش های چوب گاهی دستی بر سر و صورتش می
کشند. و البته جای دنجی هم شده برای معتادین و کارهای خلافشان.
بوى مانده کاغذ و کارتون و سوختن چيزی مى پيچد توی دماغم و
داغی کوره آزار دهنده است. راهی به بیرون پیدا می کنم. اما
هنوز یادم هست در کوچه باغ های نصف جهان گام هایم کوتاه باشد
و آرام. بی تردید در پس دیوارهای کاهگلی حکایت ها نهفته.
عکس ها را از آوارهای قصر گرفته ام که خود گویای آن چه است که
نوشتم.
نقل از فیسبوک نسترن دانش
برای دیدن عکس های بیشتر به آدرس زیر مراجعه کنید:
https://www.facebook.com/messages/sorayya.rasekh
به تلگرام پیک نت بپیوندید
https://telegram.me/pyknet
@pyknet
پیک نت 27 اردیبهشت |
