پرسش و پاسخ آیت الله محقق داماد در قم

طلاب علوم دینی باید بدانند که

ایران کنونی ایران 50 سال پیش نیست

آیت‌الله دکتر مصطفی محقق داماد، که دادستان کل بود اما نتوانست در قوه قضائیه دوام آورد و فضای حاکم بر آن تحمل کند و کناره گرفت، اخیرا در جمع طلاب و استادان مدرسه فقهی امام محمدباقرقم یک جلسه سخنرانی وپرسش و پاسخ برگزار کرد.

این مدرسه‌  وابسته به آیت‌الله‌العظمی شبیری زنجانی است و یکی از مراکز مهم تربیت طلاب نخبه در سطوح عالی حوزوی به شمار می‌رود. موضوع سخنرانی و سابقه سخنران به گونه ای بود که با استقبال فراوان روبه‌ رو شد.  داماد که نوه ۷۳ ساله احیاگر حوزه علمیه قم خطاب به طلابی که برخی از آنها اندیشه های واپسگرا دارند و در بحث برده داری می خوانید گفت:

شرایط کنونی ایران با پنجاه سال قبل متفاوت است زیرا:

1- 10 پست کلیدی کشور طبق قانون اساسی به مجتهدین داده شده است (رهبر، 6 فقه شورای نگهبان، رییس قوه قضائیه، دادستان کل و رئیس دیوان عالی کشور). در قوانین عادی هم وزیر اطلاعات و اعضای خبرگان باید مجتهد باشند.

۲-  عصر ما عصر انفجار ارتباطات و اطلاعات است. پس نمی‌توانیم در وادی دین‌پژوهی، خود را منزوی فرض کنیم و کاری به دنیا نداشته باشیم.

۳-  ما شیعیان هم متعهد به قوانین بین‌المللی و عضو سازمان ملل هستیم. پس باید این را هم در دین‌پژوهی‌مان نظر بگیریم.

باید فقیه تربیت کرده و بر روش خاص خود بدون تقلید از گذشتگان پافشاری کنیم. مسائل را مختومه اعلام نکنیم و به بازخوانی آنها بپردازیم. روش فقهای ما هم همین بوده و مثلا با اینکه صاحب جواهر با لحن تندی نظر خود در بحث ولایت فقیه را نظر نهایی دانسته بود ولی شیخ انصاری آن را بازخوانی کرد و زیر سؤال برد. استادم می‌گفت اگر ما یک دهم نوآوری‌های علامه حلی را داشتیم گرفتار مشکلات نمی‌شدیم.

«قرآن در دو آیه ۲۴ محمد (ص) و ۶ حجرات به ما روش اجتهاد را یاد داده است. آیه اول می‌گوید باید در قرآن تدبر کرد، نه اینکه ظاهر آن را بگیریم. از آیه دوم هم باید این را فهمید که در مواجهه با اخبار نباید جاهلانه برخورد کنیم‌ و فقط عادل بودن مخبر کافی نیست. یعنی معیار، مواجهه غیر جاهلانه است. مجتهد باید روایات را زیر ذره‌بین قرار دهد و فقط به عدالت روات اکتفا نکند. برای ما آیت‌الله‌العظمی خویی مرد بزرگی است ولی ایشان در بحث برده‌‌ها گفته که طبق حدیث رفاعه نخّاس،اگر اسیری در پی غارت،از دارالکفر آورده شد و حتی برده و اسیر جنگی هم نبود می‌شود او را خرید. اکنون که ما عضو سازمان ملل هستیم آیا می‌توانیم این کار را بکنیم؟ من یک بار خدمت آیت‌الله‌العظمی شبیری هم عرض کردم که رفاعه نخاس طبق قواعد، عادل است، اما چون برده‌فروش بوده، هر روایتی که نقل کرده در راستای منافع برده‌فروشان بوده است. پس ما باید منافع راویان در نقل روایات را هم هنگام بررسی آنها در نظر بگیریم. نباید در مسائل مهمه به عدالت روات و ظهور روایات اکتفا کرد. امروز به نام دین دست به هر جنایت ضد بشری زده می‌شود. آیا می‌شود به ظواهر متون اکتفا کرد و فتواهای خلاف بنای عقلا و مخالف حقوق بشر داد؟

بسیاری از روایات ما معطوف به کیس‌های خاص هستند و قضیه خارجیه محسوب می‌شوند، بنابر این نمی‌شود آنها را تعمیم داد.

من برده‌ سازی را دارای قبح ذاتی می‌دانم. این سخن با واکنش انتقادی برخی حاضران مواجه شد. آنها گفتند که پس چرا ائمه ما برده نگه می‌داشتند؟ محقق داماد پاسخ داد: «اسلام همه مناشئ تولید برده (دَین، جنگ، غارت و ... ) را از بین برد و پیغمبر هم کسی را به بردگی نگرفته است. برده‌های ائمه هم از نسل برده‌های قبلی بودند که به تدریج آزاد می‌شده‌اند»

جلسه با پرسش‌های فراوان حاضران خاتمه یافت. محقق داماد از همان ابتدا گفته بود که ممکن است حرف‌هایش به مذاق برخی مخاطبین خوش نیاید. یکی از استادان حاضر در جلسه هم به سخنران پیشنهاد داد که بهتر است همانند استاد مطهری هر هفته به قم بیاید و با طلبه‌ها درباره این موضوعات سخن بگوید.

گزارشگر فرهنگ، سیاست و اجتماع

به تلگرام پیک نت بپیوندید
https://telegram.me/pyknet @pyknet

 پیک نت 20 اسفند