|
بنا به درخواست مسعود بارزانی، دبیر اول "حزب دمکراتیک
کردستان" و رهبر اقلیم خودمختار کردستان عراق، این منطقه جهت
"استقلال" در 25 سپتامبر پای صندوق خواهد رفت. رفراندومی که
مشروعیتش چه در داخل و چه خارج از عراق مبدل به مناقشه ای بحث
انگیز گشته است. علی رغم فشارهای ملی، منطقه ای و بین المللی،
بارزانی بدون حتی به تاخیر انداختن تاریخ همه پرسی، مصرانه
خواهان برگزاری اش در تاریخ مقرر می باشد. این در حالی است که
وی روز گذشته اعلام کرد که از طرف مجامع جهانی تا این لحظه
هنوز پیشنهادی همپایه با اهمیت همه پرسی ارائه نگشته است.
بعبارتی چنین به نظر می رسد که بارزانی کماکان در را نیمه باز
نگه داشته است. نا مشخص بودن شکل برگزاری همه پرسی و زمانبندی
اش از یک سو، و از سوی دیگر و خصوصا تنش های موجود سیاسی بین
حزب دمکراتیک کردستان و سایر جریانات مختلف کرد در منطقه و به
ویژه با کردهای شمال سوریه که با حزب کارگران کردستان (پ ک ک)
به رهبری عبدالله اوجالان همسو هستند، آیندۀ پس از همه پرسی را
هم مبهم و هم خطرناک می سازد.
هر چند در سه
کشور ایران، عراق (کردستان جنوبی) و ترکیه (کردستان شمالی که
کردهای سوریه نیز هم اکنون مبدل به بخشی از آن شده اند)
مبارزات کردها جهت کسب استقلال ریشه ای تاریخی دارد، ولی اولین
قدم که تشکیل یک منطقۀ خودمختار کردنشین بود با مداخلۀ نظامی
ایالات متحده و اشغال عراق در سال 1991 برداشته شد. بدنبال این
اشغال و پس از سرنگونی حکومت صدام حسین، "مدیریت خود مختار
شمال عراق" چهره ای رسمی بخود گرفت. پس از شکل گیری اقلیم
خودمختار کردستان در شمال عراق، موضوع همه پرسی هر از چندی از
جانب رهبریت این اقلیم به زبان جاری می شد. در سال 2014 کردهای
شمال عراق در اعتراض به سهمشان از بودجۀ حاصل از فروش نفت نخست
وزیر وقت عراق نوری المالکی را به "تمایزگری" متهم کردند. بر
اساس قانون اساسی عراق سهم اقلیم خودمختار کردستان عراق از کل
درآمد کشور 17% است و این در حالی است که دولت مالکی حقوق
ماهانۀ کارمندان این اقلیم را نپرداخته و بودجه را مسدود کرده
بود.
حکومت خودمختار
کردستان در واکنش به این اقدام، نفتش را با دور زدن (بای پاس
کردن) از حکومت بغداد و بویژه با همکاری ترکیه به جهان و خصوصا
به اسرائیل عرضه کرد. از طرفی هم، پدید آمدن داعش و به اشغال
درآوردن خصوصا موصل و بسیاری از شهرهای عراق، هدف دولت اربیل
در جدا شدن از حکومت مرکزی عراق را به نوعی تسهیل و عملی کرد.
مسعود بارزانی در همان سال با طرح اینکه عراق عملا تجزیه شده،
خواهان همه پرسی شده بود. ولی با توجه به تغییر اولویت های
آمریکا در عراق و سوریه از یک طرف و تغییر موازنۀ سیاسی خصوصا
در شمال سوریه از طرف دیگر، بارزانی درخواست همه پرسی را مرتبا
به تاخیر انداخت. ولی سرانجام با توافق دو جریان حاکم در
اقلیم خودمختار کردستان که عبارتند از حزب دمکراتیک کردستان و
اتحادیه میهنی کردستان، 25 سپتامبر به عنوان تاریخ همه پرسی
تعیین شد.
هر چند این همه
پرسی دارای ماهیتی سیاسی- سوق الجیشی می باشد، با این حال صاحب
هیچ نوع پایه و جایگاه حقوقی نمی باشد. "هوشیار زیباری" از
منسوبین حزب دمکرات کردستان در مصاحبه اش با رویترز در ماه
ژوئن گذشته اظهار داشته بود که: "حتی نتیجۀ "آری" در این همه
پرسی به معنای استقلال نیست. با این حال نتیجۀ آری می تواند
دست حکومت اقلیم کردستان شمال عراق در مذاکرات جدایی کامل از
حکومت بغداد را قوی تر کند."
هر چند برخی از
سیاستمداران کرد در اقلیم کردستان مادۀ 140 قانون اساسی عراق
را به عنوان زمینۀ حقوقی همه پرسی و استقلال معرفی می کنند،
این ماده مربوط به الحاق کرکوک و برخی مناطق تحت اختلاف از
طریق همه پرسی به اقلیم خودمختار کردستان می باشد. با این حال
همین موضوعِ مربوط به الحاق کرکوک از طریق همه پرسی، موجبات
خشم و واکنش اعراب و ترکمن ها را فراهم آورده است. این روزها
تمامی احزاب و جریانات پان ترکیست- مذهبی ترکیه با تکیه بر
اینکه کرکوک منطقه ای ترک نشین می باشد آغاز به واکنش تند نسبت
به این موضوع کرده اند.
واکنش های منطقه
ای و بین المللی بعدی اهمیت این همه پرسی می باشد. اسرائیل
تنها کشور منطقه و جهان است که ضمن پشتیبانی از این همه پرسی
اعلام نموده که نتیجه همه پرسی را به رسمیت خواهد شناخت.
بنیامین نتانیاهو اظهار داشت که جدایی کردستان از عراق و تاسیس
یک دولت مستقل در راستای منافع اسرائیل و غرب می باشد. از طرفی
هرچند ایالات متحده اصولا با استقلال کردها مخالف نیست، ضمن
تاکید بر اینکه چنین چیزی می تواند به مبارزه بر علیه داعش
خدشه وارد سازد، به زمانبندی همه پرسی با نگرانی می نگرد. در
همین راستا وزیر امور خارجۀ آمریکا، رکس تیلرسون" از بارزانی
درخواست کرده بود که همه پرسی را به تاخیر بیاندازد.
و در این میان
موضع روسیه در خصوص همه پرسی مطرح است. در ماه جولای سال اخیر،
سرگئی لاوراف" ، وزیر امور خارجۀ جمهوری فدرال روسیه در مصاحبه
ای با شبکۀ خبری نزدیک به بارزانی به نام "روداو" اظهار داشت:"
کردها نیز همچون هر خلقی حق ابراز حسرتشان را دارند و همه پرسی
سپتامبر وسیله ای برای ابراز این خواسته شان خواهد بود. با این
حال جهت اجرای مسالمت آمیز و صلح جویانۀ نتایج همه پرسی، مسکو
هم به اربیل و هم به بغداد کمک خواهد کرد."
ولی مواضع دو کشور ایران و ترکیه که هر دو روابط نزدیکی با حزب
دمکرات کردستان و اتحادیۀ میهنی کردستان دارند از اهمیت به
سزایی برخوردار است. هر چند هر دو کشور همسایه، ایران و ترکیه،
ابراز مخالفت با همه پرسی کردستان کرده اند، با این حال رنگ و
بوی این مخالفت بسیار متفاوت است. ترکیه با بیان " خطای
تاریخی" به نوعی خواهان تاخیر همه پرسی شد. در حالی که ایران
آشکارا و به وضوح با انجام هر نوع همه پرسی جهت استقلال
کردستان عراق مخالفت کرد. رهبر ایران، علی خامنه ای، به نخست
وزیر عراق "حیدر العبادی" درخواست یکپارچه باقی ماندن عراق را
کرده بود. حکومت مرکزی عراق نیز با همه پرسی در اقلیم کردستان
ابراز مخالفت کرده. با این حال نخست وزیر عراق حیدرعبادی، هر
چند در ابتدا بیان و نگرشی احترام آمیز به استقلال کردها داشت،
مجلس عراق در طی رای گیری رفراندم و نتایجش را برسمیت نشناخت.
در این میان مجلس محلی دو استان کرد نشین "دیاله" ( نزدیک به
باختران و هم مرز با ایران) و استان صلاح الدین و همچنین مجلس
محلی خانقین اعلام نمودند که هیچ صندوقی در این مناطق برپا
نخواهد شد.
با توجه به اینکه این همه پرسی "قرار است" در منطقه ای کرد
نشین برگزار شود نمی توان نقش سیاسی کردهای ترکیه- شمال سوریه
و خصوصا مواضع حزب کارگران کردستان (پ ک ک) را نادیده گرفت. هر
چند "جمیل باییک" و "بسه خوزات" از رهبران "حزب چاره یابی
دمکراتیک کردستان" (ک ج ک) که تحت فرماندهی پ ک ک می باشد از
این همه پرسی به عنوان "حق دمکراتیک" یاد می کنند، ولی "دوران
کالکان" از دیگر رهبران ک ج ک با دیدی ابهام آمیز به این همه
پرسی می نگرد و معتقد است که پایه و آینده اش چندان واضح نیست.
این که همه پرسی اقلیم کردستان برگزار بشود یا نه و اینکه هدف
از این همه پرسی چه است تاثیری در موقعیت جغرافیایی این اقلیم
نخواهد داشت. مرزهای جغرافیای سیاسی کردستان عراق عبارتند از
ایران و ترکیه. و از طرفی به عنوان بخشی از کشور عراق نمی توان
هم مرزی اش با سوریه و خصوصا شمال سوریه را نیز نادیده گرفت.
که اتفاقا نزدیکی اش با شمال کرد نشین سوریه نقش سیاسی بزرگی
برای ایران (جهت استفاده از مدیترانه) دارد. با توجه به رقابت
بسیار حاد بین ایران و ترکیه، چه بسا موضع سیاسی ایران در قبال
این همه پرسی از یک طرف و آیندۀ شمال سوریه از طرف دیگر
مهمترین و آینده سازترین سیاست ایران باشد. خصوصا اینکه تا این
لحظه دولت مرکزی سوریه موضعی
در خور تامل
در قبال همه پرسی کردستان نگرفته. در این راستا کوچکترین
اشتباه سیاسی می تواند ایران را به گرداب بسیار خطرناکی بکشاند
که حاصلی غیر از "باخت بزرگ" در پی نخواهد داشت.
به تلگرام پیک نت بپیوندید
https://telegram.me/pyknet
@pyknet
پیک نت 26 شهریور |
