معروف ترین نشریه فکاهی- سیاسی ایران دهه 1330

این یکی از صفحات روزنامه فکاهی- سیاسی "چلنگر" است که تا کودتای 28 مرداد در تهران منتشر می شد و به وقت خود معروف ترین نشریه فکاهی- سیاسی  ایران بود. بنیانگذار و سردبیر این نشریه "محمد علی افراشته" بود که پس از کودتا مخفی شد و پس از مدتی از ایران خارج شد و در مهاجرت بلغارستان در گذشت. بیشتر مطالب این نشریه به شعر بود و بسیاری از شعرهای آن را خود افراشته می سرود. جمعی که با این نشریه کار می کردند، اغلب دستگیر شدند و  پس از آنکه آزاد شدند چند سالی از هر کار مطبوعاتی فاصله گرفتند تا گرفتار شاخ حکومت کودتا نشود و سپس کم کم و آهسته آهسته به صحنه بازگشتند. جمعی از آنها بنیانگذار و همکار نشریه فکاهی توفیق شدند که در سالهای پس از کودتا شهرت بسیاری پیدا کرد. کمتر سیاسی بود و عمدتا به مسائل اجتماعی می پرداخت که بموقع خود باید در باره آن نوشت. حتی کم سن و سال ترین همکاران چلنگر درجمهوری اسلامی بنیانگذار نشریه فکاهی "گل آقا" شدند. این نشریه و بویژه سبک شعری افراشته مهر خود را توانست به شعر فکاهی - سیاسی و اجتماعی ایران چنان بکوبد که حتی امثال هادی خرسندی و یا آقای هالو که یکی پس از انقلاب از ایران خارج شد و یکی در جمهوری اسلامی شاعر فکاهی شد نیز دقیقا از سبک و روش افراشته در اشعار خود استفاده می کنند. افراشته استعداد شگرفی در شعر ساده و به زبان مردم کوچه و بازار داشت و به همین دلیل نشریه چلنگر خیلی زود در میان مردم جای خود را باز کرد. چلنگر در گذشته به کسانی می گفتند که در روستاها می گشتند و کارهای آهنگری بسیار ساده مانند تعمیر چراغ نفتی و بخاری هیزمی و یا تعمیر نعل اسب و یا چرخ های گاری را تعمیر می کردند. افراشته خود در خاطرات کوتاهش درباره نشریه اش نوشته است که وقتی امتیاز این  نشریه را گرفت به همراه شماری از شعرهائی که می خواست در آن منتشر کند در کافه فردوسی آن زمان تهران (دهه 1330) به دیدار صادق هدایت رفت و از او برای نام نشریه اش کمک خواست و هدایت پس از خواندن اشعار افراشته بسیار او را تشویق کرد و  نام "چلنگر" را برای  نشریه اش پیشنهاد کرد. روشنفکران ، بویژه شعرای آن زمان از اشعار ساده و عامه فهم افراشته خوششان نمی آمد و آن را جدی نمی گرفتند و هدایت به افراشته گفت: تو برای اینها شعر نمی گوئی که خوششان بیاید، مخاطب تو مردم ساده ای هستند که این جماعت زبان آنها را نمیدانند و تو میدانی...."

چند شعر افراشته که در چلنگر منتشر شد در مسابقات شعر که در مسکو  برگزار شده بود جایزه اول را برد. مانند شعر گرگ مجروح و یا شعر "برف اغنیا و برف ضعفا". افراشته در اولین کنگره نویسندگان و شعرای ایران در سال 1325 شرکت کرد و شعر برف را خواند که با استقبال بسیار روبرو شد. کنگره ای که در هیات رئیسه آن بزرگانی مانند علی اصغر حکمت، صادق هدایت، خانم مهکامه محصص و... نشسته بودند و افتتاح کننده آن ملک الشعرا بهار وزیر فرهنگ وقت بود. در همین کنگره احسان طبری در سخنرانی خود نیما را بعنوان مبتکر شعر شکسته ایران معرفی کرد و او را برای سخن گفتن و خواندن یکی از شعرهایش که همین شعر برف بود به پشت تریبون دعوت کرد.

افراشته گرایشات توده ای داشت و درحزب توده ایران بزرگترین مشوق افراشته برای ادامه کارش احسان طبری بود که خود در آن زمان سردبیر مجله ادبی "نامه مردم" بود و امثال ابراهیم گلستان، سعید نفیسی، جلال آل احمد و بسیاری از نویسندگان دیگر وقت ایران در همین نشریه با طبری همکاری می کردند و مقاله می نوشتند.

مضمون مطالب و اشعار چلنگر عمدتا علیه زمینداران بزرگ و خوانین، نمایندگان مجلس که وابسته به دربار و خوانین بودند، دولتمردان و اشاراتی به دربار شاهنشاهی و در وصف شرایط سخت کار و زندگی کارگران و زحمتکشان بود. مطالب خارجی آن نیز عمدتا علیه امریکا و انگلستان بود.  به جرات و براساس گفته های آنها که آن سالها را دیده و زیسته بودند می توان گفت که هیچ نشریه دارای گرایشات چپ باندازه چلنگر در میان توده مردم راه نیافته و با استقبال آنها روبرو نشده است.

به تلگرام پیک نت بپیوندید
https://telegram.me/pyknet @pyknet

 پیک نت اول دی ماه