تاریخ مختصر احزاب سیاسی، تاریخ دوران پر تلاطم کوتاه و چند ساله ایست که از درون آن رضاه شاه در آمد. بخشی از این کتاب که تا پیش از انقلاب اجازه انتشار نیافته بود و در جمهوری اسلامی نیز بدون تبلیغ و با هدف بزرگ کردن نقش آیت الله مدرس منتشر شده، مذاکرات مجلس های سوم و چهارم و نظرات نخبگان سیاسی دوران. ما در شماره گذشته پیک هفته، گوشه هائی از این کتاب بسیار با اهمیت را که ملک الشعرا بهار، ادیب، شاعر و سیاستمدار میهن دوست نوشته منتشر کردیم. نام ملک الشعرا بهار خود باندازه کافی گویای اعتیار این کتاب است، اما بر این اعتبار، نقش آفرینی مستقیم خود او در کنار آیت الله مدرس، فعالیت در فراکسیون اقلیت مجلس، دیدارهایش با رضاخان سردار سپه، تا قبل از تبدیل شده به رضا شاه می افزاید. لحظات پرهیجان توطئه قتل ملک الشعرا در مجلس و به جرم مخالفت با اعلام پایان دوران قاجاریه و آغاز دوران پهلوی که به اشتباه نماینده قزوین را به جای وی کشتند. حمله رضاخان و نیروهای نظامی اش به مجلس و به خاک و خون کشیدن مردمی که در مخالفت با جمهوری در صحن مجلس اجتماع کرده بودند، سیلی خوردن آیت الله مدرس و از همه اینها مهم تر، کشف و بیان این نکته که رضا خان طالب قدرت مطلقه بود و برای رهائی از شر شاه و دربار و در چنگ گرفتن همه اختیارات مملکت طرفدار جمهوری شده بود و آنجا که این طرحش پیش نرفت، سلطنت خواه شد اما سلطنتی که پادشاهش خود او باشد. او ابتدا و پس از کودتائی که سیدضیاء الله، روحانی زیرک و سیاستمدار طراحی کرده بود وزیر جنگ دولت سیدضیاء شد. سپس سید ضیاء را را پشت سر گذاشت و خود نخست وزیر و صدراعظم شد، برای نزدیک شدن به قدرت مطلقه، خواهان "فرماندهی کل قوا" از مجلس شد و مجلس این اختیار را نیز تصویب کرده و دراختیارش گذاشت. سپس، نخست وزیری که فرماندهان نظامی گوش به فرمانش بودند، کار سلطنت قاجاریه را تمام کرد و دیکتاتوری سلطنتی خود را برقرار کرد و آن 15 سال سیاهی آغاز شد که ملک الشعرا بهار در کتاب خود اشاره به خوفناکی آن می کند. قوای نظامی و فرماندهان نظامی که باید تابع قانون و مصوبات مجلس باشند، تابع و مجریان فرامین فرمانده کل قوا شدند. شهربانی و قوای انتظامی که باید تابع وزارت کشور بوده و وزیر کشور پاسخگوی رفتار آن در برابر مجلس باشد، تابع فرمانده کل قوا شد. نخست وزیر و وزراء مجلس را دور زده و تابع دربار و شاه شدند، مجلسی که فراکسیون های آن با قدرت مقابل خودسری های رضاخان سردار سپه ایستاده و توطئه جمهوری او را خنثی کرده بود، بتدریج به مجلس برگزیده دربار و شاه تبدیل شد و نمایندگانش تابع و برگزیده دربار و شاه. سانسور و اختناق مردم را از همه امور، تا روزی که ایران از دو طرف – شمال و جنوب- اشغال شد تا جلوی اتحاد رضاشاه و هیتلر گرفته شود بی خبر گذاشت. رضاشاه برای بالا رفتن از منبر قدرت، پا روی شانه کسانی گذاشت و به یاری کسانی از این نردبام بالا رفت که بعدها یکی یکی آنها را کشت. او و -فرماندهان نظامی اش- قرآن بسر قدرت را بدست گرفت. سیاستمداران سابقه دار و نخبه را یا کشت و یا تبعید کرد و یا خانه نشین. روزی که رژیمش سقوط کرد، 15 سال از یکه تازی او و فرماندهان نظامی زیر دستش می گذشت.

عبرت آموز نیست؟ کتاب بهار را که گزارش یک دوره مهم تاریخ معاصر ایران است، نه یکبار که بارها باید خواند و با لحظه به لحظه حوادث 20 سال اخیر ایران مقایسه کرد.

این بخش از فرمان اسلام پناهی او را بخوانید:

« یگانه مرام و مسلک شخص من از اولین روز، حفظ و حراست عظمت اسلام  و استقلال ایران بوده و از این به بعد نیز عزم دارم همین رویه را ادامه دهم...؛ با علما و حجج در قم تبادل نظر کردیم و بالاخره چنین مقتظی دانستیم که به عموم ناس توصیه نمائیم عنوان جمهوری را موقوف کنند.»